रसुवा, डिभिजन वन कार्यालयको सहयोगमा “वनको दिगो व्यवस्थापनको लागि सामुदायिक अधिकार, उद्यमशीलता र सशक्त सङ्गठन समृद्धिको आधार” भन्ने नाराका साथ सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहहरूको लेखा परीक्षण तथा सुशासन अभिवृद्धिका लागि सहजिकरण तथा सचेतना कार्यक्रम आमाछोदिङमो गाउँपालिका–५ थाम्बुचेतमा सम्पन्न भयो । 

आमाछोदिङमो गाउँपालिका–५ चिलिमेमा भएको कार्यक्रममा सामुदायिक वन उपभोक्ता समुहहरू बिधी र नीति अनुसार समयमा बिधान तथा कार्ययोजना अनुरुप चल्नुपर्ने डिभिजनल वन अधिकृत शम्भु तामाङले बताउनुभयो । उहाँले समुहसँग वनका कुरा, समुहका मनका कुरा (सुन्ने, सुनाउने, मन्थन गर्ने, निचोडमा पुग्ने, कार्यान्वयन गर्ने, समीक्षा गर्ने) अभियान सुरु गरेको बताउनुभयो । यस अन्तर्गत समुहका अगुवाले अब समुहले गरेका राम्रो कुरा सुनाउने, कमजोरी केलाउने र समस्याको उजागर गर्ने पनि उहाँले बताउनुभयो । उहाँले आफ्नो प्रस्तुतीमा समुहले बिधान र कार्ययोजना अनुरुप वार्षिक साधारणसभा, आय व्याय सार्वजनिक गर्ने तथा नियमित बैठक गरी नियमानुसार सञ्चालन हुनुपर्नेमा जोड्दिनुभयो । 

सव डिभिजन कार्यालय थाम्बुचेतका सन्तोष तिम्सिनाले सामुदायिक वनको परिचय र तथा विकासक्रम बारे प्रस्तुती गर्नुभयो । उहाँले सामुदायिक वन समुह गठन तथा परिचालन र हस्तान्तरण प्रक्रिया बारे बताउदै वन विकासका लागि गर्नुपर्ने खर्च र नीतिगत व्यवस्था बारे बताउनुभयो । 

डिभिजन वन कार्यालयका लेखापाल दिलिपकुमार दासले सामुदायिक वनको आर्थिक कार्यबिधि बारे प्रस्तुति गर्नुभयो । उहाँले वन समुहले हर हिसाव सार्वजनिक गर्नुपर्ने तथा सरकारी नीतिगत व्यवस्था बारे बताउनुभयो । उहाँले कोष तथा खाता सञ्चालन बिधि, लेखा प्रणाली तथा प्यान नं लिने, बजेट तथा कार्यक्रम स्विकृति, आर्थिक बिबरण तथा लेखा परीक्षण र वन नियमावली २०७९ अनुसार वार्षिक प्रतिवेदन पेस गर्नुपर्ने बारे सहभागीहरुलाई सहजिकरण गर्दै जानकारी दिनुभयो । 

कार्यक्रममा वनलाइ जीवन र जनजिविकासँग जोडेर आयमुलक काममा गर्नुपर्ने बताउँदै सवै उपभोक्ता समुहले समयमा वार्षिक प्रतिवेदन, साधारण सभा, लेखा परीक्षण र आयव्याय सार्वजनिक गर्नुपर्ने बताए । डिभिजन वन कार्यालय रसुवाको सहयोग तथा सामुदायिक वन उपभोक्ता महासंघ रसुवा र आमाछोदिङमो स्थानीय महासंघको समन्वयमा भएको छलफलमा सामुदायिक वन उपभोक्ता समुहको सुशासनका लागि समयमा प्रतिवेदन, वार्षिक साधारण सभा तथा लेखा परीक्षण समयमा हुनुपर्ने, समुहमा लेखा परीक्षणको महत्वलगायत विषयमा सामुदायिक वन उपभोक्ता महासंघका हेमनाथ खतिवडाले जानकारी दिए । 

कार्यक्रममा सहभागीहरु चितोङ लामा, लायुल तामाङ काले तामाङ, निमाबाङ्मो तामाङ, निमादर्के तामाङ, बिरेन्द्र घले, स्थानीय महासंघका दुकर तामाङलगायतका सहभागीहरुले वन व्यवस्थापनमा देखा परेका समस्या हल हुन नसकेकाे, वन डँडेलो नियन्त्रण, उद्यम र सीप तथा क्षमता अभिबृद्धि, बृक्षरोपण तथा संरक्षणको काममा सहयोग गर्नुपर्ने बताएका थिए । 

रसुवा, डिभिजन वन कार्यालयमा वन सुरक्षा बारे छलफल भएकाे छ ।

जिल्ला न्यायाधीस भुवन सिं थापाको प्रमुख अथित्यतामा जिल्ला वन सुरक्षा समन्वय समितिको अध्यक्ष एवम् प्रमुख जिल्ला अधिकारी अर्जुन पौडेलकाे अध्यक्षतामा जिल्ला स्थित सुरक्षा निकायहरुको प्रमुखलगायत अन्य सरोकारवालाहरु समेतको सहभागितामा बैठक बसी वन क्षेत्र संरक्षण सम्बन्धमा डिभिजन वन, सुरक्षा निकायलगायत स्थानीयले खेल्नु पर्ने भूमिका बारेमा छलफल भएकाे डिभिजन वन कार्यालय रसुवाले जनाएकाे छ ।

सरस्वती न्यौपाने

गरे जे हुने एक उदारण देखिएकाे छ । नेपालको पहाडी गाउँहरूमा गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गर्न बालबालिकाका लागि ठूलो चुनौती रहँदै आएको छ। तर, यो चुनौतीलाई अवसरमा बदल्न एक दृढ नारीले आफ्नो जीवनको सपना बनाइन्। त्यो नारी हुन्– शिला मगर । 

एक सरकारी विद्यालयकी प्रधानाध्यापक, जसले आफ्नो विद्यालयलाई बोर्डिङ स्कूल सरह बनाउने अठोटका साथ ठूलो यात्रा तय गरिन्। कालिका गाउँपालिका -१ राम्चे स्थित एकमात्र विद्यालय हाे सेतीभूमे मावि यहाँका विद्यार्थी पढाइमा अघि बढ्दै  जिल्ला स्तरिय खेलहरूमा उत्कृष्ट प्रस्तुती गर्दै छन् । 

चुनौतीहरूको सामना

प्रअ शिला मगरको पहिलो कदम सरकारी विद्यालयमा प्रधानाध्यापकको रूपमा नेतृत्व लिएर जब उनले हात हालिन्, तब विद्यालयको अवस्था अत्यन्तै कमजोर थियो। विद्यार्थीहरूको संख्या कम, शिक्षकहरूमा प्रेरणाको अभाव र शैक्षिक गुणस्तर न्यून थियो। स्थानीय समाजमा सरकारी विद्यालयहरूलाई ‘गुणस्तरहीन’ को रूपमा लिइन्थ्यो । जहाँ अभिभावकहरूले आफ्ना बालबालिकालाई पढाउन उत्साहित हुँदैनथे। धेरैजसो विद्यार्थी निजी बोर्डिङ स्कूलमा पढ्न जान्थे, किनभने त्यहाँ राम्रो वातावरण र शैक्षिक गुणस्तरको ग्यारेन्टी हुन्थ्यो।

हिजाे घरघरमा भेटिने बालबालिका अहिले सबै विद्यालय भर्ना भएका छन् । नियमित विद्यालय पुग्छन् । पढ्ने मात्र नभइ जिल्लाभरका अतिरिक्त क्रियाकलापमा जित्छन् । पालिकामा त धेरै ठूला पुरस्कार हात परेका छन् । उत्कृष्ट विद्यालयकाे लयमा गति लिन लागेकाे सराेकारवालाहरू बताउँछन् । 

तर शिला मगरले यी चुनौतीहरूलाई आफ्नो प्रेरणा बनाएर काम गर्न थालिन्। उनले आफ्नो विद्यालयलाई बोर्डिङ सरह बनाउन योजनाबद्ध तरिकाले अघि बढ्न थालेकी थिइन्।

शैक्षिक सुधारको पहल

शिलाको पहिलो कदम भनेको शैक्षिक गुणस्तर सुधार गर्नु थियो। उनले नयाँ शिक्षण सिकाइ विधि अपनाउन प्रेरित गरिन्। स्थानीय तहका जनप्रतिनिधिहरूसँग सहकार्य गर्दै उनले विद्यालयमा आवश्यक स्रोतसाधन जुटाउन थालिन्। पुस्तकालय, विज्ञान प्रयोगशाला र कम्प्युटर कक्षाको सुरुवात गरिन्, जसले गर्दा विद्यार्थीहरूको पढाइमा ठूलो परिवर्तन देखिन थाल्यो। समन्वय र सहकार्यकाे कला जानेकी शिलाले जनप्रतिनिधि तथा सवै सराेकारवाकाे हातेमालाेमाट सवै कुरा सम्भव देख्छिन् । 

विद्यार्थीमैत्री वातावरणको सिर्जना

शिलाको दोस्रो महत्वपूर्ण कदम भनेको विद्यालयको वातावरण सुधार गर्नु थियो। उनले विद्यालयलाई विद्यार्थीमैत्री बनाउन काम गरिन्। विद्यालयको भौतिक संरचना सुधार गरिन्, सफा शौचालयको व्यवस्था र खानेपानीको राम्रो सुविधा सुनिश्चित गरिन्। विद्यालय परिसरमा बगैंचा स्थापना गरी विद्यार्थीहरूलाई प्रकृतिको नजिक राखेर अध्ययन गर्न उत्प्रेरित गरिन्। यसले विद्यालयलाई बोर्डिङ स्कूलको वातावरण जस्तै बनाउनेतर्फ ठूलो मद्दत पुर्‍यायो।

आर्थिक चुनौतीहरूको सामना

विद्यालयलाई सुधार्नका लागि आर्थिक स्रोत जुटाउनु शिलाका लागि ठूलो चुनौती थियो। तर उनले यो समस्यालाई पनि समाधान गर्ने प्रयास गरिन्। उनी स्थानीय जनप्रतिनिधि, संघसंस्था र गैरसरकारी संगठनहरूसँग मिलेर आर्थिक सहयोग जुटाउन लागि परिन्। यसबाट विद्यालयले खेल मैदान, अतिरिक्त गतिविधि कार्यक्रमहरू र पोषणयुक्त खाजाको व्यवस्था गर्न सकेको थियो।

प्राविधिक शिक्षाको सुरुवात

सिर्जनशील सोच राख्ने शिलाले परम्परागत शिक्षाबाट अगाडि बढ्दै प्राविधिक शिक्षाको सुरुवात गरिन्। उनले आफ्नो विद्यालयमा प्राविधिक शिक्षा र व्यवसायिक तालिम पनि सुरु गरिन्। कम्प्युटर विज्ञान, कृषि, सिलाइ बुनाइजस्ता सीप विकास कार्यक्रमहरूले विद्यार्थीहरूलाई अध्ययनसँगै सीप सिक्न प्रेरित गर्‍यो। यसले गर्दा विद्यार्थीहरू निस्केको बित्तिकै रोजगारीको अवसर पनि पाउन थाले।

नतिजामा उदाहरणीय सफलता

शिला मगरको अथक मेहनत र दूरदर्शी नेतृत्वले विद्यालयलाई सम्पूर्ण रूपमा परिवर्तन गर्‍यो। विद्यालयको वातावरण बोर्डिङ सरह भएपश्चात् अभिभावकहरू आफ्ना बालबालिकालाई सरकारी विद्यालयमा भर्ना गर्न उत्साहित हुन थाले। विद्यालयको शैक्षिक नतिजा उल्लेखनीय सुधार भएको छ र विद्यार्थीहरूमा आत्मविश्वास बढेको छ। 

तामाङ वस्ति भएकै कारण पढाइमा अशुद्ध हुन्थो । सवैले हेला गर्दथे । अहिले सवैको वाहवाहि भएको छ । यसैमा गर्व गर्ने ठाउँ रहेको उनी बताउँछिन् ।

‘शिला मगर बहिनी प्रधानअध्यापक भएकै कारण शैक्षिक सुधार भएकोमा हर्षविभोर भएको छु’, रसुवा नागरिक समाजका अध्यक्ष वावुलाल तामाङले भने, ‘उहाँको उदाहरणीय काम गरेर अरूले पनि सिक्नु पर्छ।’

अहिले उनको विद्यालयमा निजी बोर्डिङ सरहको स्तर छ, जहाँ विद्यार्थीहरू राम्रोसँग पढ्न, खेल्न, र अतिरिक्त क्रियाकलापमा सहभागी हुन पाउँछन्। विद्यार्थीहरुको संख्यामा पनि वृद्वि भएको छ । विद्यार्थीहरूको भविष्य उज्ज्वल बनाउन शिला मगरको यो यात्रा प्रेरणादायी छ। 

उनको यो संघर्षपूर्ण यात्राले न केवल विद्यालयलाई परिवर्तन गर्‍यो, तर सम्पूर्ण गाउँमा शिक्षा प्रतिको दृष्टिकोणलाई पनि परिवर्तन गर्न सफल भयो।

सानै देखि केही गर्नुपर्छ दुरदराज का सवै अभिभावक सम्पन्न हुदैनन वोडिङ स्कुल पढाउन  मासिक शुल्क हुदैन । त्यसलाई पनि मध्येनजर गरेर गरे सम्भावना छ भनेर लागि पर्दा नतिजा राम्रो रहेको उनी वताउछिन् ।

शिला मगरको कथा नेपालभरका सरकारी विद्यालयहरूका लागि एउटा प्रेरणाको स्रोत हो। उनीजस्ता दृढ इच्छाशक्ति भएका प्रधानाध्यापकहरूले शिक्षा क्षेत्रलाई गुणस्तरीय बनाउने र सरकारी विद्यालयको छवि परिवर्तन गर्ने सक्ने प्रमाण हुन्। शिलाको यात्राले देखाउँछ कि सही योजना, सामुदायिक सहयोग र नेतृत्वले असम्भव जस्तो देखिने परिवर्तनहरू सम्भव हुन्छन्।

सरकारी स्कूलको परिभाषा दिने एक असल उदाहरणीय शिक्षिका हुन् भन्ने कुरालाई प्रमाणित गरेकी छन् । आफू पनि सरकारि स्कुल नै पढेर दुख संर्घष गरेर यहाँसम्म आएकाले पनि अलि धेरै नै सरकारि स्कलको शैक्षिक गुणस्तर होस भनेर लागि परेकी छन् ।

सवै राम्रो सोच्ने पनि हुदैन, नराम्रो सोच्ने पनि हुदैन परिवर्तनको सुरुवात आफैबाट गर्नुपर्छ भनेर अगाडि वढेपछि सिङ्गो विधालय परिवार, अभिभावक र विधार्थिहरूले सहयात्री वनेका छन् । 

उनी साँचिकै ‘बोर्डिङसरहको सरकारी स्कूल’ को परिभाषा दिने एक असल उदाहरण हुन्। इमान्दार र निस्वार्थभावकी शिला भन्छिन समुदाय र विद्यालय परिवारकाे टिमले गरेकाे हामी सफलता चुम्न सक्छाैं । 

रसुवा, जिल्ला समन्वय समिति रसुवाकाे जिल्ला वस्तुगत विववरण ( जिल्ला पाश्वचित्र ) रसुवा दर्पणकाे एक कार्यक्रममा विमाेचन भयाे ।  

जिल्ल समन्वय समिति रसुवाकाे प्रगति समीक्षा तथा ९ औं जिल्ला सभामा प्रमुख अतिथि प्रतिनिधि सभा सदस्य माेहन आचार्यलगायतले विमाेचन गरेका हुन् । 

जिल्लाका वस्तुगत विवरण संकलन गरी प्रकाशन भएकाे  रसुवा दर्पणले जिल्ला परिचय, पाँचवटै गाउँपालिकामा रहेका पर्यटकीय तथा धार्मिक क्षेत्र, कला, संस्कृति, जलसम्पदा, कृषि , उद्यम, वन तथा वातावरण, स्वाथ्य, शिक्षा, खेललगायत क्षेत्रकाे सूचना समेटेकाे छ । 

जिल्ला वस्तुगत विववरण (जिल्ला पाश्वचित्र) रसुवा दर्पण मानवअधिकार तथा सामुदायिक विकास स्राेत केन्द्र रसुवाले सहजिकरण गरेर प्रकाशन गरी असास मसान्तमा हस्तान्तरण गरेकाे थियाे । 

सभामा जिल्लाकाे समृद्धिका लागि सवैले हातेमालाे गर्न आवश्यक रहेकाे बताउँदै प्रमुख अतिथि आचार्यले नाैकुण्ड खानेपानी लामाे समयदेखि नीतिगत अल्झनमा परेकाेले सवै मिलेर पुरा गर्ने प्रतिबद्धता ब्यक्त गरे । 

कार्यक्रममा संबिधान सभा सदस्य तथा नेकपा एमालेका नेता प्रेम तामाङ, संबिधान सभा सदस्य तथा नेकपा एमालेका अध्यक्ष जनार्दन ढकाल , बागमती प्रदेश सभा सदस्य प्रमात लामा, इन्द्र गाैतम, प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्ण पाैडेल जिल्ला समन्वय समित नुवाकाेटका प्रमुख रजिन्द्र विक्रम सिंह ठकुरी, जिल्ला समन्वय समित काभ्रेपलान्चाेकका प्रमुख दिपक गाैतम, जिल्ला समन्वय समित रसुवाका प्रमुख अशाेक कुमार घिमिरे, नेपाली काँग्रेसका जिल्ला सभापति पेम्बा तामाङ, नेकपा एमालेका नेता उद्धव रिजाल, नेकपा माओवादी केन्द्रमा संयाेजक फुर्पु तेन्जेत तामाङलगायतले मन्तब्य दिएका थिए । 

सभामा उत्कृष्ट गाउँपालिकाकाे रूपमा उत्तरगया गाउँपालिका तथा उत्कृष्ट कर्मचारीहरूलाइ सम्मान गरिएकाे थियाे । 

प्रतिनिधि सभा सदस्य तथा प्रमुख अतिथि मोहन आचार्यले उक कार्यक्रमका बीच उक्त भवनको सिलान्सास गरेका हुन् । जग्गा खोजेर अस्थायी कक्षा कोठा निर्माण गरेपछि पुरानो विद्यालय भवन भत्काएर निार्माण सुरु भएको विद्यालयका प्रधानाध्यापक नारायणप्रसाद देवकोटाले बताए । 

‘टिएलसी (अस्थायी कक्षाकोठा) पनि भत्केपछि पुनःजस्तापाताले बारेर निकै दुःख गरेर पढाइयो बल्ल नयाँ भवन बन्ने भो प्रअ देवकोटाले भने यसमा चीन सरका तथा सवै सरोकारवालाहरूले साथ दिएका छन् ’। 

यो विद्यालय सहित देशभरका १० विद्यालय निर्माण गर्ने गरी आव ०६८÷०६९मा संझौता भएको थियो । तर एक दशकसम्म विद्यालय निर्माण नहुँदा पठन पाठनमा समस्या परेको थियो । ढिलै भएपनि गुणस्तरिय तथा सुविधा सम्पन्न ६० कोठा भएको विद्यालय भवन निर्माण हुने भएको विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष तथा कालिका ५ का वडा अध्यक्ष सन्दिप पौडेलले बताए । ७ रोपानी जग्गामा चीन सरकारले ८८ करोड रुपैयाँमा टेण्डर आब्हान गरी निर्माण सुरु भएको उनले बताए । भवन China Jiangsu International ETCC कम्पनीले निर्माण सुरू गरेकाे हाे ।

०७२ साल वैशाख १२ को विनाशकारी भूकम्पका कारण पूर्ण रुपले क्षतिभएको भवन हालसम्म निर्माण हुन नसक्दा असुरक्षित टहरामा कक्षा सञ्चालन गर्नु परेको थियो । विद्यालयमा ४ सय ६० जना विद्यार्थी अध्ययनरत छन्् । 

विद्यालय भवन सिलान्यास कार्यक्रममा दलका प्रतिनिधिहरू, संबिधानसभा सदस्य प्रेम तामाङ, जनार्दन ढकाल, प्रमुख जिल्ला अधिकारी केष्ण पौडेल, जिल्ला समन्वय समिति प्रमुख अशोककुमार घिमिरे, बागमती प्रदेश सभा सदस्य प्रभात लामा, प्रतिनिधि सभा सदस्य मोहन आचार्य, स्थानीय तहका जनप्रतिनिधिहरूले समयमा भवन निर्माण सकेर शैक्षिक गुणस्तर अभिबृद्धिमा जोड् दिनुपर्ने बताए ।

विद्यालयका लागि जग्गा दान गर्ने स्थानीय समाजसेवी जीतबहादुर तामाङलाइ सम्मान गरिएको थियो । कार्यक्रममा स्थानीयले पञ्चेबाजा, भजन तथा छत्रनाच प्रस्तुत गरी स्वागत गरेका थिए ।  

विद्यालय निलकण्ठ नमुना मावि भवन सिलान्सासमा प्रमुख अतिथि प्रतिनिधि सभा सदस्य मोहन आचार्य तगायत बिशेष अतिथिहिरू 

तस्वीर हेमनाथ खतिवडा रसुवा 

रसुवा, संयुक्त बजार अनुगमन टोलिले चाडपर्व लक्षित गरी बजार अनुगमन गर्दा ५ वटा पसललाई कारवाही गरेको छ ।चाडपर्वको समयमा हुन सक्ने कृत्रिम अभाव,कालोबजारी,मूल्यवृद्धि र न्यून गुणस्तरको खाद्यान्न बिक्री गर्ने पसलहरुलाई नियन्त्रण गर्न , अनुगमन गरिएको हो। 

बजार टोलिले खाद्यान्न पसलहरुलाई संयुक्त बजार अनुगमन टोलिले संयुक्त बजार अनुगमन टोलीद्धारा रसुवाको कालिका गाउँपालिकाका १४  वटा पसलको अनुगमन क्रममा ५ वटा पसललाई कारवाही गरेको हो ।

अनुगमनको क्रममा कालिका गाउँपालिकाका वडा नम्वर २ र ५ वडाको  १४ वटा पसलहरुमा अनुगमन हुँदा ५ वटा पसलहरुलाई कैफियत देखिएकोले २५ हजार रुपैयाँ जरिवाना गरेको छ ।

उक्त जरिवाना उपभोक्ता संरक्षण ऐन २०७५ अनुसार गरिएको तथा अखाद्य वस्तुहरुलाई नष्ट गरिएको अनुगमन टोलिले जनाएको छ । जिल्ला प्रशासन कार्यालय रसुवाका सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी सरस्वती अधिकारीको नेतृत्वमा बजार अनुगमन भएको थियाे ।

धेरै मुनाफा लिने,लेबल नभएका तथा केरमेट गरेको खाद्यान्न वस्तु बिक्री गर्ने र विल विजक एवम दर्ता प्रमाण पत्र देखाउन नसक्ने पसलहरुलाई समेत कारवाही गरिएको रसुवाका सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी सरस्वती अधिकारीले जानकारी दिए । 

अनुगमनको क्रममा कारवाई र जरिवाना गरिएको पसलहरु ढकाल किराना पसल ५०००, उजित किराना पसल ५०००, भोर्ले जिवजिवे साना किसान सहकारी संस्था ५०००, कृष्ण एग्रो कन्सर्न ५०००, रविन्द्र किराना पसल ५०००, 

संयुक्त बजार अनुगमन टोलिमा जिल्ला प्रशासन कार्यालय रसुवा, कालिका गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष मिरा तामाङ, उद्योग तथा वाणिज्य कार्यालय रसुवाका प्रतिनिधि,उपभोक्ता अधिकार मञ्चका प्रतिनिधिहरु एवं सन्चारकर्मीलगायतको सहभागिता रहेको थियोे ।

रसुवा,  जिल्ला प्रशासन कार्यालय रसुवाले नेपालीको महान् चाड तिहार, नेपाल संवत् ११४५ तथा छठ पर्व २०८१ मनाउँदा कानूनले निधेष गरेका गतिविधि नगर्न/नगराउन आग्रह गरेको छ । 

समाजमा हुन सक्ने बिकृति राेकेर शान्ति सुरक्षा प्रदान गर्न प्रमुख जिल्ला अधिकारी अर्जुन पौडेलले आइतबार सूचना प्रकाशन गरेर चाडपर्व सामाजिक सद्भाव र भाइचारा कायम गर्दै न्यायपूर्ण समाज निर्माण गर्न सूचना जारी गरेको बताए ।

जिल्ला प्रशासनले चाडपर्वमा शान्तिसुरक्षामा असर पर्ने गरी सार्वजनिक स्थानमा होहल्ला एवम् झैझगडा गर्ने, मादक पदार्थको सेवन गरी पारिवारिक एवम् सामाजिक जनजीवन तथा सार्वजनिक मर्यादा र शान्ति खलल गर्ने, कानुनविपरीत जुवातास, लङ्गुरबुर्जा खेल्ने–खेलाउने,भुइँचम्पा, पटाका, आतसबाजीजस्ता विपत् जोखिम निम्त्याउने तथा वातावरण प्रदूषण हुने विस्फोटक एवम् प्रज्ज्वलनशील पदार्थको प्रयोग, ओसारपसार, बिक्री–वितरण गर्नेजस्ता

कार्य नगर्न–नगराउन अनुरोध गरेको छ । 

कानुनले निषेध गरेका गतिविधि गरे–गराएमा कानुनबमोजिम कारबाही हुने व्यहोरासमेत सूचनामा उल्लेख छ । साथै, देउसीभैलोलगायत सांस्कृतिक कार्यक्रम मर्यादित, अनुशासित एवम् व्यवस्थित ढङ्गले सञ्चालन गर्न र गराउन सबै सरोकारवालालाई अनुरोध गर्दै कोही, कसैले कुनै नराम्रो गतिविधि गरे–गराइएको पाइएमा नजिकैको प्रहरीचौकी वा टेलिफोन नम्बर १०० मा जानकारी दिन प्रशासनले अनुरोध गरेको छ ।

रसुवा,  एक महिनादेखि बन्द भएकाे रसुवागढी नाका करिब एक महिनापछि सञ्चालनमा आएको छ। 

गत असोज १२ गते रसुवागढी–केरुङ खण्डअन्तर्गत ठोङ्सा नजिकै पहिरो जाँदा सडकमा पहिरोले  क्षति भएपछि सवारी साधनको आवतजावत बन्द भएको थियो। 

अहिले पहिरो पन्छाएर सडक सञ्चालनमा ल्याएको हो। जिल्ला प्रशासन कार्यालय रसुवाका अनुसार सानो तथा ठूला गाडीहरू आवतजावत गर्न मिल्ने गरी सुचारु भएको छ। अब गाडी चल्ने गरी सञ्चालनमा ल्याउने सिमाक्षेत्रका समकक्षीले हिजो टेलिफोनमार्फत् जानकारी दिएका रसुवाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी अर्जुन पौडेलले बताउनुभयो ।

यसैगरी अविरल वर्षाको कारण पहिरोले अवरुद्ध भएकोमा पहिरो हटाई स्याफ्रुवेशी-टिमुरे सडकखण्ड अन्तर्गत विभिन्न स्थानहरूमा एकतर्फी रूपमा सवारी सुचारु रहेको कार्यालयले जनाएको छ। 

रसुवा, रेडप्लस अन्तर्रगत लिफ उत्सर्जन न्युनिकरण का लागि सामुदायिक वनमा स्वतन्त्र पूर्व सूचित सहमति बारे छलफल कार्यक्रम धुन्चेमा सम्पन्न भयाे । 

कार्यक्रममा रसुवाकाे पाँचवटै गाउँपािलकाबाट मध्यवर्ती तथा सामुदायिक वन सउभाेक्ता समुहरूहरू, स्थानीय महासंङ्घ र जिल्ला महासंङ्घकाे सहागित रहेकाे थियाे । 

कार्यक्रममा डिभिजन वन कार्यालयका प्रमुख शम्भु तामाङ, सामुदायिक वन उपभाेक्ता महासंङ बागमती प्रदेश समिति अध्यक्ष बिनाेद सापकाेटालगायतले मन्तब्य दिएका थिए ।  

जिल्लाका सामुदायिक वन उपभाेक्ता समुहका प्रतिनिधिहरूले सूचित सहमति बारे निर्णय  समेत भयाे । 

रसुवा, वन डढेलाे व्यवस्थापन तालिम पुस्तिकामा पृष्ठपाेषण संकलन तथा छलफल कार्यक्रम धुन्चेमा सम्पन्न भयाे । 

राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणको आयोजना र फरेष्ट एक्सन नेपालकाे समन्वयमा सामुदाियक वन उपभाेता समुहहरूकाे सहभागीहरूले सुझाव दिएका थिए । 

प्राधिकरणका लक्ष्मण बस्नेतकाे अध्यक्षतामा भएकाे कार्यक्रममा प्राधिकरणका वातावरण निरिक्षक िरना चाैधरी, अष्ट्रेलियाका २ नागरिकले सहजिकरण गरेका थिए । 

सामुदाियक वन उपभाेता समुहहरूका सहभागीहरू , सामुदायिक वन उपभाेक्ता महासंङघ, नेपाली सेना , नेपाल प्रहरी लगायत सुरक्षा निकाय सहभागी थिए । डिभिजन वन कार्यालयका डिभिजनल वन अधिकृत शम्भु तामाङ, लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जका संरक्षण अधिकृत मिलन सापकाेटा लगायतका सराेकारवालाहरूले सुझाव दिएका थिए । 

रसुवा, उत्तरगया गाउँपालिका–१ मैलुङ्ग स्थित २१६ मेगावाट क्षमताको माथिल्लो त्रिशूली जलविद्युत आयोजनामा कार्यरत मजदुरहरूले पाउँदै आएको सेवा सुविधा कटौती गरेपछि सो को विरोधमा मजदुरहरू भदौ २७ गतेदेखि हड्ताल गरी कार्यालयमा तोडफोड भएसँगै निर्माण कार्य अवरुद्ध भएको छ । 

मजदुरीकाे पारिश्रमिक घटाएपछि विषयलाई लिएर रसुवामा निर्माणाधीन २ सय १६ मेगावाटको अपर त्रिशुली(वान हाइड्रोपावरको काम ठप्प भएकाे हाे । 

नेपाल वाटर एण्ड इनर्जी डेभलपमेण्ट कम्पनीले रसुवाको मैलुङमा बनाइरहेको यो जलविद्युत कम्पनीमा कार्यरत श्रमिकले मजदुरी र पारिश्रमिकको विषयलाई लिएर शुक्रवार साँझ कार्यालय र कम्पनीको गाडी तोडफोड गरेसँगै निर्माणका काम रोकिएको हो । यहाँ १ हजार २ सय बढि मजदुर कार्यरत छन् । 

कोरियन साझेदार कम्पनी कोरिया ईनर्जी सहित ९० प्रतिशत विदेशी लगानी रहेको आयोजनामा ठेकेदार तथा निर्माण कम्पनी पावर चाइनाले मजदुरको पारिश्रमिक अनपेक्षितरुपमा घटाएको भन्दै तोडफोड भएको हो । आधारभूत तलब १५ हजार ५ सय ५० रुपैयाँ भुक्तानी गर्दै आइरहेको पावर चाइनाले त्यसलाई घटाएर १२ हजार ८ सयका दरले भुक्तानी गरेपछि असन्तुष्ट मजदुरहरू आक्रमणमा उत्रिएका हुन् । 

त्यसक्रममा कार्यालयको प्रशासनिक भवनसँगै एकदर्जन गाडी तोडफोड भएको कम्पनीको दाबी छ । घटनापछि निर्माण कार्य ठप्प पारेका श्रमिकहरु घर फर्किएका छन् ।

२ सय १६ मेगावाटको उक्त जलविद्युत आयोजना अन्तर्राष्टिय मुद्राकोष तथा एसियाली विकास बैंकसहित ९ वटा दातृ संस्थाको ऋण तथा लगानीमा निर्माण भइरहेको हो ।

नेपाल वाटर एण्ड इनर्जि डेभेलपमेन्ट कम्पनीले निर्माण सुरु गर्न लागेको आयोजनामा नेपाल र कोरियाको संयुक्त लगानी हुनेछ ।

सर्वपक्षिय बैठक बसेर छलफल गरी सहमतिकाे प्रयास भैरहेकाेछ आयोजनाले जनाएकाे छ । 

रसुवा ,  पृथ्वीको गर्भबाट आउने पानी आफैंमा शुद्ध हुन्छ। भूगर्भबाट बाहिर आउने क्रममा वा मूलबाट निस्केपछि 

यहाँको पानीलाई शुद्ध बनाउन कुनै उपचार गर्नु पर्दैन। आफैंमा शुद्ध भएकाले कम्पनीले फिल्टर गरेर राम्रोसँग प्याकिङ गर्छ। यही पानी अमेरिक, जापान, कोरिया, मलेसियालगायतका धेरै मुलुकमा पुग्छ। यसबाट विदेशी मुद्रा आर्जन गरी मनग्य कमाउने लक्ष्यका साथ रसुवामा स्थापना भयो हिमालयाज अनटप नामको मिनरलबाटर कम्पनी। यो मात्र होइन, यहाँ रहेका ३ वटै पानी कम्पनीले विदेशका बजारमा बेच्ने लक्ष्य राखेका छन्। यहाँको पानी चिनियाँँ बजारमा लोकप्रिय हुँदै आएको छ। 

धुन्चेस्थित हिमालयन स्प्रिङ वाटर प्रालिका प्रमोदकुमार देव भन्छन्, ‘हिमालयाज अनटप नामक बोतल छन्। कोरियाली लगानीमा स्थापित यस कम्पनीले हिमालयाज अन टप ब्रान्डको पानी उत्पादन गर्नेछ। ४० करोड रुपैयाँको लगानी रहेको यस कम्पनीको पानी उत्पादन तयारी अन्तिम चरणमा पुगेको छ।’ यसले प्रयोग गर्ने पानीको मुहान लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज क्षेत्रमा पर्ने उनले बताए। 

कम्पनीद्वारा उत्पादित विश्वव्यापी मान्यता प्राप्त पानी रासायनिक पदार्थ विना नै शुद्ध पारिएको हो। हिमाली क्षेत्र डाडेखर्कको शुद्ध मूलको पानी कारखानामा ल्याइएको हो। 

सात किलोमिटरभन्दा माथिबाट पानी ल्याइ घले दरबार छेउमा निर्मित पानी प्रशोधन कारखानामा जडित अत्याधुनिक मेसिनमार्फत बोतल प्याकिङ गरी पानी उत्पादन भइरहेको छ। सबै कार्य स्वचालित मेसिनद्वारा हुने भएकोले उपकरण चलाउने प्राविधिक र पानीको बाक्सा भण्डारणमा राख्न मात्र सहयोगी कामदारको आवश्यक पर्ने कम्पनीले जनाएको छ। कारखानामा पानी फिल्टर हुँदै बोतल भरिएपछि बिर्को बन्द भई मेशिनले बक्स प्याकिङ गर्छ। त्यसपछि मात्र मानिसले भण्डारण गर्नुपर्ने हुन्छ। समुद्री सतहबाट २ हजार मिटर उचाइमा रहेको बलियो भू–संरचनामा रहेको कारखाना भवन भूकम्प प्रतिरोधी छ। ८ रेक्टर स्केलसम्मको भूकम्पले कुनै असर नगर्ने कम्पनीले जनाएको छ। राष्ट्रिय निकुञ्ज विभागले हिमालय स्प्रिङ वाटर प्रालिलाई २०५२ सालमा अनुमति दिएपछि निर्माण कार्य गरिएको हो। २०५७ सालमा भवन निर्माण तथा उपकरण जडान गरिएको थियो। 

केही समयदेखि उत्पादन कम गरेको उद्योगलाई पुन सञ्चालनमा ल्याउने तयारी छ। केही मेसिन मर्मत तथा नयाँ मेसिन जडानको काम भइरहेकोले अब व्यापक उत्पादन गर्ने तयारी रहेको उनले बताए।

सुरुमा दैनिक ५० हजार बोटल स्प्रिङ वाटर उत्पादन गर्ने कम्पनीको लक्ष्य छ। दैनिक उत्पादन क्षमता एक लाख बोटल रहेको कम्पनीले परीक्षणका रूपमा थोेरै उत्पादन गर्न लागेको हो।

सन् १९९८ मा कोरियाको नारा इन्टरनेशनल हिमालयन स्प्रिङ वाटर र नेपाली लगानीकर्ताको संयुक्त लगानीमा कम्पनी स्थापना भएको थियो। राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको ऋणमा स्थापना भएको कम्पनीले सन् २००० देखि उत्पादन सुरु गरेको थियो। रसुवा नामको मिनरल वाटर उत्पादन गर्दै आएको रुद्रगंगा नेचुरल वाटर प्रालिले पनि १ लिटर, ५०० एमएल र ३३० एमएल बोतलमा पानी भरेरी जापान, चीन, कतार, अष्ट्रेलिया र साउदी अर्बमा निर्यात गरिरहेको छ। 

हाल मासिक ३ लाख लिटर बिक्री हुने गर्छ। २०७६ वैशाखमा स्थापित उद्योगमा १० करोड रूपैयाँ लगानी भएको र बजारीकरणको क्रममा थप ५ करोड रूपैयाँ लगानी गर्न लागिएको कम्पनीले जनाएको छ। काठमाडौंंबाट १ सय ७० किलोमिटर दूरीमा रहेको पानी उद्योगले दैनिक ५० हजार लिटर पानी प्रशोधन गरी प्याकिङ गर्ने गर्छ। उद्योगमा प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रूपमा करिब ७० जनाले रोजगार पाएका छन्। 

लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज क्षेत्रमा रहेको गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका- ६ मा प्लान्ट स्थापना गरेर कम्पनीले हिमालय क्षेत्रबाट बगेर आउने पानीको उत्पादन गरिरहेको छ । 

रुद्रगंगा नेचुरल वाटर प्रालिको प्रशोधन कारखाना धुन्चेमा छ। कम्पनीले ‘रसुवा नेचुरल स्प्रिङ वाटर’ नाममा प्रशोधित पानी विदेश निर्यात गर्छ। कम्पनीले यसलाई संक्षेपमा ‘रसुवा ब्रान्ड’ भनेको छ। चीन, भारत, जापान र जर्मनीबाट नयाँ प्रविधिका मेसिन ल्याएर एक घण्टामा १८ हजार लिटर पानी प्याकेजिङ गर्ने मेसिन राख्ने कम्पनीको योजना छ। 

यहाँको प्राकृतिक रूपमै शुद्ध पानी विश्व बजारमा निर्यात गरी बिक्री गर्ने योजना बनाउन सके  हिमालबाट बगेर खेर गइरहेको पानीले देशलाइ धनी बनाउन सकिने देखिन्छ । 

शब्द तथा तस्वीर हेमनाथ खतिवडा 

रसुवा, संविधान दिवस तथा राष्ट्रिय  दिवस २०८१ को अवसरमा अनेरास्ववियु,अनेरास्ववियु क्रान्तिकारी र नेपाल विध्यार्थी संघ संयुक्त रुपमा कालिकास्थानमा दिपावली तथा काेण सभा गरे । 

संविधान दिवसका अवसरमा असाेज ३ गते साँझ दिपावली तथा सभामा अवसरमा नेकपा एमाले बागमती प्रदेश कमिटी सदस्य उद्द्ब रिजाल, नेपाली काङ्ग्रेस कालिका गाउँपालिका सभापति ज्ञानु तमाङलगायत विद्यार्थी नेताहरूले आफ्नो बिचार राखेका थिए । 

रसुवा, संविधान दिवस ०८१ काे अवसरमा नेपाल स्वयंसेवी रक्तदाता समाज रसुवा शाखा र कालिका हिमालय एसएलसी २०५६ ब्याचको संयुक्त आयोजनामा भएको खुल्ला रक्तदान कार्यक्रममा ७० जनाले रक्तदान गरे । 

कालिका हिमालय एसएलसी २०५६ ब्याचका अध्यक्ष रामप्रसाद ढकालकाे अध्यक्षतामा भएकाे कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि कालिका गाउँपलिका उपाध्यक्ष मिरा तामाङ, नेपाल स्वयंसेवी रक्तदाता समाजका केन्द्रीय काेषाध्यक्ष तथा रसुवा जिल्ला अध्यक्ष प्रमिला लामा, कालिका शाखाका अध्यक्ष तारा कार्कीलगायत सहभागी थिए । 

प्रमुख अतिथि तामाङले ब्लड ब्याग हस्तान्तरण तथा कार्यक्रम सञ्चालक नेपाल स्वयंसेवी रक्तदाता समाजका सचिव हेमनाथ खतिवडाले नेपाल स्वयंसेवी रक्तदाता समाजका केन्द्रीय अध्यक्ष तथा स्वयंसेवी शतक रक्तदाता प्रेमसागर कर्माचार्यकाे रचना रसुवा कविता वाचन गरेर कार्यक्रम शुभारम्भ गरेका थिए ।  कार्यक्रममा ७० पिन्ट रगत संकलन गरिएको थियो ।

 “रसुवा” शीर्षककाे कबिता 

नेपाल रेडक्रस सोसाइटी केन्द्रीय रक्तसंचार सेवाका कर्मचारीहरूको समेत सहभागिता रहेको थियो । कार्यक्रममा ७० जनले रक्तदान गरेका थिए । रगतकाे अभाव हुन नदिन दुवै संस्थाले संविधान दिवस असाेज ३ र प्रजातन्त्र दिवस फागुन ७ गते नियमित रक्तदान गर्ने जनाएकाे छ । 

कविता “रसुवा”

उत्प्रेरणा कार्यक्रम पश्चात् उत्साहित रसुवा !
स्वयंसेवी रक्तदाताहरूको उर्वरभूमि रसुवा !
रगतको मर्म बुझ्दै नित्य रक्तदान गर्ने रसुवा !
हिमाली भेगमा रक्तदान अब्बल गर्ने रसुवा !
रक्तदान कार्य मार्फत पुनर्जीवन दिने रसुवा !
जीवनकाे पर्याय रगत,रक्तदान बुझ्ने रसुवा !
रक्तदानलाई नै सदासर्वदा धर्म ठान्ने रसुवा !
रक्तदान गर्दै मानव सेवा गर्ने यहि हो रसुवा !
स्वयंसेवी रक्तदाताबाट रगत पूर्ति गर्ने रसुवा !

खानेपानी मन्त्री प्रदीप यादवले सगरमाथा हिमालको शुद्ध पानी विदेशमा निर्यात गर्न सकिने बताएका छन् । खानेपानी तथा ढल व्यवस्थापन विभागद्वारा यहाँ आयोजित आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को वार्षिक प्रगति समीक्षा गोष्ठीको समापन कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै मन्त्री यादवले हिमालको शुद्ध पानी विदेश निर्यात गर्न सकिने बताएका हुन् ।  

विदेश भ्रमणमा रहेका बेला रसुवाको पानी पिउन पाएको स्मरण गर्दै उनले भने, “म विदेश गएका बेला रसुवाको पानी खान पाएको थिएँ, कसरी त्यहाँ पुग्यो थाहा भएन तर खुसी लाग्यो । अब हामीले हिमालको शुद्ध पानी कसरी तेस्रो मुलुकमा निर्यात गर्न सक्छौँ, त्यसतर्फ सोच्नुपर्ने बेला आएको छ ।”

त्यस्तै मन्त्री यादवले जनताका काम छिटोछरितो एवं सहजरूपमा सम्पन्न गर्न मातहतका कर्मचारीलाई निर्देशन दिए । उनले भने, “म भोलिको काम आज, आजको काम अहिले गर्ने किसिमको व्यक्ति हुँ र मन्त्रालयका कर्मचारी साथीहरूसँग पनि सोहीअनुरुप काम गर्न अपेक्षा राखेको छु । 

रसुवा, लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जका वार्डेन अणनाथ बरालमाथि शिबपुरीमा आक्रमण भएकाे घटनामा प्रहरीले कारबाही नगरेकाे गुनासाे गरेका छन् । 

काठमाण्डाैबाट फर्कने क्रममा भदाै १८ गते नुवाकाेटकाे शिबपुरीमा आक्रमण भएकाे घटनाकाे जाहेरी साेही दिन बालाजु प्रहरी बृतमा निवेदन दिएकाे तर कारबाही नगराउन नेताहरू सक्रिय रहेकाे बरालले बताए । 

धम्की तथा आक्रमण पछि वार्डेन बरालले रसुवाका उत्तम थापा र लक्ष्मण देवकाेटा लगायत बिरूद्ध किटानी जाहेरी दिए पनि जिल्लाका प्रतिनिधि सभा सदस्य माेहन आचार्य, प्रदेश सभा सदस्य प्रभात लामा लगायतका नेपाली काग्रेसका नेताहरू कारबाही नगर्न प्रहरीमा पुगेका थिए । प्रहरीले भने घटनाकाे अनुसन्धान भइरहेकाे जनाएकाे छ । 

 " साे दिन ज्यान लिने गरी आक्रमण गरेका थिए । गाडीकाे स्पीड बढाएर मात्र बचें शुरक्षाका लागि बालाजु प्रहरीमा किटानी जाहेरी दिए पनि जिल्लाका सांसद र नेताहरू प्रहरीमा पुगेकाे थाहा पाएकाे छु " वार्डेन बरालले भने । 

आक्रमण गर्ने पत्ता लगाउन तथा काहबाहीमा ढिलाइ गर्न नहुने उनकाे माग छ । 

रसुवा, सामुदायिक रेडियो प्रसारक सङ्घ नेपाल (अकोराब) को बागमती प्रदेश समितिको तेस्राे अधिबेशनबाट अध्यक्षमा रेडियाे रसुवाका अध्यक्ष दिपक लामा निर्विरोध निर्वाचित भए ।

गाेसाइकुण्ड गाउँपालिका-६ निवासी लामा रेडियाे रसुवाका संस्थापक हुन् । लामाकाे अध्यक्षमा सचिव राम ठकुरी आशिष, काेषाध्यक्ष दानबहादुर गुरुङ सहित ११ सदस्य कमिटी निर्विरोध निर्वाचित भएको निर्वाचन समितिले जनाएको छ ।

साथै कोशी प्रदेश अध्यक्ष टेकबहादुर खड्का, गण्डकी प्रदेश अध्यक्ष ओमकार आर्चाय लुम्बिनी प्रदेश अध्यक्ष नवीन केसी र कर्णाली प्रदेश अध्यक्षमा प्रतीक इच्छुक शर्मा पनि निर्विरोध भएका छन्।

रसुवा, सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयले देशभरका स्थानीय तह बीच गराएको प्रतिस्पर्धामा रसुवा जिल्लाका पाँच पालिकामध्ये उत्तरगया गाउँपालिका पहिलो भएको छ ।

मन्त्रालयले गत बिहीबार सार्वजनिक गरेको नतिजाअनुसार स्थानीय तह संस्थागत क्षमता स्वमूल्याङ्कन ९लिसा० कार्यक्रमअन्तर्गत देशभरबाट सात सय ४९ वटा पालिकाले अनलाइन आवेदन दिएका थिए । लिसाको गुणस्तर परीक्षणमा उत्तरगया ६७.५० प्रतिशत अङ्क ल्याएर जिल्लाको पहिलो भएको छ । 

त्यसैगरी आमाछोदिङ्मोले ५७, कालिकाले ६१.२५, गोसाइँकुण्डले ६६.७५ र नौकुण्डले ६७.२५ प्रतिशत अङ्क प्राप्त गरेका छन् । 

प्रत्येक वर्ष स्थानीय तह संस्थागत क्षमता स्वमूल्याङ्कनमार्फत मन्त्रालयले शासकीय प्रबन्ध, वार्षिक बजेट तथा योजना व्यवस्थापन, वित्तीय एवम् आर्थिक व्यवस्थापन, सेवा प्रवाह, न्यायिक कार्यसम्पादन, भौतिक पूर्वाधार, सामाजिक समावेशीकरण, वातावरण संरक्षण तथा विपत् व्यवस्थापन, सहकार्य र समन्वय गरी जम्मा १० शीर्षकमा प्रत्येक स्थानीय तहले सम्पादन गरेका कामकारबाही, सेवा प्रवाहका प्रमाणसहितका कागजात अनिवार्य रूपमा अपलोड गर्ने व्यवस्था चार वर्षदेखि लागू भए पनि तीन वर्षदेखि प्रत्येक स्थानीय तहले कार्यान्वयनमा ल्याएका थिए ।

 स्वमूल्याङ्कनका आधारमा नै सम्बन्धित निकायबाट स्थानीय तहका लागि बजेट विनियोजन गर्ने प्रक्रिया अपनाइएको अर्थ मन्त्रालय र राष्ट्रिय प्राकृतिक स्रोत तथा वित्त आयोगले जनाएको छ ।