हिराकी मन्दिर सुन गजुर ...२ प्रभूज्यू सैं औरै चली जाए, आज बसे ललना बंशीनाथ कृष्ण आए आज बसे ललना राधासाथ कृष्ण आए आज बसे ललना हरिसाथ खेलन आए आज बसे ललना ललना सैं, खेलना सैं आए आज बसे ललना ..

"औरै गृहे खेलन जाउँ माता मालिका औरै गृहे खेलन जाउँ" भन्दै अन्य स्थल वा निमन्त्रणा गरिएको ठाउँमा छत्र लिएर नाँच देखाउन छत्रीय भाइहरू तल्लीन रहन्छन् । 

यस्तै यस्तै भजन गाएर छत्रीय भाइहरू आँगनमा छत्र लिएर नाँच्दा सोह्रवर्षे तन्नेरीदेखि सत्तरी वर्षे बृद्धासम्म मोहित हुन्छन् । लोकप्रिय भजननाँच, छत्रनाँच र बालुननाँचले सबैलाई आकषिर्त गर्दछ । माथिको भजन छत्रनाँच शुरू गर्दा वा निमन्त्रणा भएको घरमा छत्र लिएर जान लाग्दा गाईन्छ ।

छत्रनाँच पन्ध्रौ सोह्रौ शताब्दीतिर लोकप्रिय थियो भन्ने संस्कृतिविद्हरूको अनुमान छ । देशका अन्य भागमा यो नाँचको स्वरूप कस्तो छ, हामी त्यहाँसम्म पुग्न सकेका छैनौं । तर रसुवा र नुवाकोटका केही भागमा आज पनि प्राथमिकताका साथ नाँचिदै छ छत्रनाँच । फूलको माला वा सप्तरंगी कपडाको आकर्षक छत्र, भजननाँच र बालुननाँचको त्रिपक्षीय सम्बन्ध नै छत्रनाँच हो । समाजमा यस्ता कार्यले सामाजिक सद्‍भाव कायम गर्न सहयोग पुर्‍याईरहेको छ ।

रसुवामा छत्रनाँचको शुरूवात कसरी र कहिले भयो भनेर खोतल्नु आवश्यक छ । कुनै किटान हुन सकेको छैन । हाम्रा पुर्खा बितेर गए, वर्तमान छत्रनाँच नाँच्ने भक्तजनहरू वा छत्रीय भाइहरू पनि बितेपछि इतिहाँस होईन, छत्रनाँच, बालुननाँच र भजन नाँचका दृश्य उनीहरूसँगै बिलाउनेछ ।

छत्रनाँच देखाउनको लागि बाँसको डण्डीमा दुईइतले छाता आकारको गोलो घेरामा चारैतिर फूलका माला वा सप्तरंगी कपडाको ध्वजाहरू झुण्ड्याई बनाएको छत्र चाहिन्छ । छत्रीय भाइहरूको भनाईअनुसार छत्र उठाउन दशैंको टीका, तिहारको लक्ष्मीपूजा वा भाइटिका महत्वपूर्ण मानिएको छ । यी दिनहरूमध्ये कुनै दिन छत्र बनाउन छत्रीय भाइहरू एकै ठाउँमा भेला हुन्छन् । यसरी बनाईएको छत्र ठूली एकादशी वा माघे संक्रान्तिमा सेलाउने प्रचलन छ । तर आजभोलि स्थानीय महत्वपूर्ण पर्वका दिनमा छत्रका प्रारम्भ र विर्सजन गर्न थालिएको छ ।

छत्रलाई विभिन्न देवीदेवताको नाम दिएर कीर्तन गरिन्छ । मातामालिका, बिन्ध्यावासिनी, बंशीनाथ कृष्ण, हरि, रामजस्ता धेरै नामले छत्रलाई पूजन गरिन्छ । छत्रनाँचको इतिहाँस हेर्दा रसुवाको जिवजिवे, ज्याङलाङ, रूप्सेपानी, मनीगाउँ, कटुञ्जे र नुवाकोटको गेर्खुलगायतका गाउँहरूमा छत्रनाँच नाँचिने गरिएको छ । छत्रीय गुरूहरूका भनाई अनुसार नुवाकोटको गेर्खुबाट यो नाँच रसुवामा भित्रिएको भनाई पाईन्छ ।

विभिन्न समारोह, महोत्सव तथा विभिन्न संघ संस्था र राजनीतिक पार्टीका कार्यक्रममा पनि छत्र र भजननाँचले स्थान पाउँदै आएको छ । छत्र नाँच बोलाएको घरमा मात्र गई नाँचिन्छ । र सो घरबाट प्राप्त हुने दानदक्षिना स्वरूपको पैसा र अन्य सामग्री संकलन गरी छत्र विर्सजनमा खर्च गरिन्छ । बचेको रकम विभिन्न धार्मिक कार्य तथा मठ मन्दिर निर्माणको लागि खर्च गर्ने चलन रहिआएको छ ।

छत्र नाचको मूलपाठलाई हेर्दा हिन्दी आगन्तुक शब्दको प्रयोग भएको पाईन्छ । यसरी छत्रनाँचमा हिन्दी शब्दको प्रयोग प्रशस्तै पाउँदा छत्रनाँच भारतबाट नेपालमा भित्रिएको अनुमान गर्न सकिन्छ । 

जस्तै :

औरे गृहे खेलन जाउँ, अब औरे गृहे खेलन जाउँ हो माता मालिका औरै गृहे खेलन जाउँ ,माता मालिका औरै गृहे खेलन जाउँ , राम .......

तिमरा नगरीमा खेलन आयौ

आज्ञा देउ धरती माता ।।

तिमरे चरण चित्त लाउँ माता मालिका, मनले चिताको वर पाउँ माता मालिका ।

छत्र उठाइएको वा निमन्त्रणा भई आएका घरमा नाँच्न जम्मा हुने जमातलाई 'छत्रीय भाइ' भनिन्छ । मुख्य गुरू वा छत्र राखिएको घरमा निम्तो दिएपछि अरु छत्रीय भाइलाई गुरूले नै बोलाउने चलन छ । बेलुकी सबै छत्रीय भाई मिलेर छत्र नाँच्नको लागि तयारी गरिन्छ । नाँच र कीर्तन गर्नु अघि आवश्यक पर्ने खैजडी, मञ्जीरा तथा विविध वाद्य बादनको सामग्रीको जोहो गरिएको हुन्छ ।

"औरै गृहे खेलन जाउँ माता मालिका औरै गृहे खेलन जाउँ" भन्दै अन्य स्थल वा निमन्त्रणा गरिएको ठाउँमा छत्र लिएर नाँच देखाउन छत्रीय भाइहरू तल्लीन रहन्छन् । बाटामा रमाईला रमाईला भजन कीर्तन गर्दै छत्रीय भाइहरू सम्बन्धित घरमा पुग्छन् । जयजयाकार गर्दै पाहुना आएको खबर दिन्छन् । खैजडी र मञ्जीराको तालबाट ...पाहुना आए राम खेलन आए हरिकै पाहुना आए.. भनेर भजन गाउँछन् ।

पाहुना आए भन्ने पाठ सकिए पछि खनी खनी देऊ बासै हार, लालमन मोहन हरि मन मोहन हो... भन्ने नाँच नाचिन्छ । त्यस पछि छत्र राख्नको लागि भक्तजनहरूले भजन गाउँदै यज्ञस्थल वा आँगनको माझमा रहेको किलामा छत्र राख्छन् ।

छत्र राखेको घरबाट छत्र उठाउँदा, त्यहाँबाट हिड्दा, नाँच्ने घरमा पुग्दा, त्यहाँ पुगेर छत्र राख्दा होस अथवा त्यहाँबाट हिड्दा होस सम्पूर्ण प्रकृया भजन -पाठ) मार्फत् मात्र गरिन्छ । छत्र उठाएको बेलामा मात्र नभई सत्यनारायणको पूजा लगाउँदा पनि छत्रनाँचमा गाईने भजनहरू गाईन्छन् । सन्ध्याकालीन आरती र नारायण हरि.. भन्ने भजन मुख्यतः त्यतिबेला पनि गाईन्छ । एकादशी महात्म्य, कृष्णचरित्र वा अन्य धार्मिक ग्रन्थमा रहेका कथालाई आधार मानेर बनाईएको भजनलाई बालुनको रूपमा प्रस्तुत गरिन्छ ।

यसरी हाम्रा समाजमा रहेका वा भएका संस्कृतिको युवा पुस्ताले ग्रहण गर्न सकेमात्र संरक्षण सम्भव छ । नत्र एकादेशको कथा बन्न सक्छ । युवा पुस्ताले नसिकेकोमा यसको लोप हुने संकेत छ । अहिलेका छत्रीय भाइले नाँच्दै गर्दा भिडियो डकुमेन्ट्रीको रूपमा भने पनि संरक्षण गर्न सके भोलिका पिँढीले अध्ययन गर्न पाउने थिए । अझ पर्यटन विकास गर्न त्यस्ता दृश्यहरू कोसेढुङ्गा बन्ने थियो । जुन जुन ठाउँमा यस्ता संस्कृति रहेका छन् ती ती ठाउँमा उक्त संस्कृति संरक्षण गर्दै प्रचारप्रसार गर्न सके विदेशी वा स्वदेशी पर्यटक भित्र्याएर आर्थिक उन्नति गर्न सहयोग पुग्ने कुरामा सबैको मत एकै रहला ।

किरा नलाग्ने र लामो समयसम्म नबिग्रने भएकोले यसरी राख्नु धेरै उचित भएकोले यसरी राख्न थालेका हुन् ।

स्थानीय उत्तरगया गाउँपालिका -३ ठूलोगाउँकी अम्बिका बिकले भनिन् पहिले काठको हुन्थ्यो अहिले ढलान घरको छतमा फलामे पोल, रड वा पिलरमा यसरी धेरैले थाँक्रो बनाएँ । यस्तो थाँक्रो हेरेर फोटो खिच्चेहरू धेरै झुम्मिने गरेको  पनि बिकले बताइन् । बीउ जोगाउन र सुरक्षित भण्डारका लागि रैथाने चलन मकै जोगाउन धेरै ठिक रहेको स्थानीय भोजमान तामाङ बताउँछन् ।

घर भित्र भन्दा सुरक्षित रहने पहिले भन्दा हल्का मोडिफाइ जस्तो पनि देखिने, राम्रो छ यसमा राखेको मकै सफा बस्छ पुरानो चलनले पनि निरन्तरता पायो, उत्तरगया गाउँपालिका उपाध्यक्ष चमेली गुरूङले भनिन् - यस्तो चलन धेरैले छाडेका थिए, घर भित्रभन्दा बाहिर खुल्लामा हुने र कोठा नचाहिने भएकोले  अहिले फेरि उही चलनलाई निरन्तरता दिन थालियो ।

यो सामग्री हेमनाथ खतिवडाले तयार गरी पठाउनुभएको हो । 

रसुवा, भदौ १२ । रसुवाको ब्राबलमा स्याउ उत्पादन बढ्न थालेको छ । विगतदेखि नै यहाँ स्याउ उत्पादन हुँदै आएपनि थोरै मात्रामा भएको उत्पादनले बजार प्राप्त गरेको थिएन ।

उच्च घनत्व प्रविधिमा स्याउ उत्पादन कार्यक्रम लागू भएसँगै उत्पादन बृद्दि भई बजारीकरणसमेत् भईरहेको छ । कृषि विकास निर्देशनालय, कृषि ज्ञान केन्द्र र स्थानीय ब्राबल कृषक समूहमार्फत् साझेदारी उक्त कार्यक्रम सञ्चालन भएसँगै यहाँका स्थानीय कृषकहरूको आयआर्जन बढ्न थालेको छ ।

स्थानीय बजारमा नै बिक्री वितरण भइरहेको उक्त स्याउ खानलाई अति स्वादिष्ट रहेको धुन्चेमा फलफूल तथा तरकारी बिक्रेता रमेशकुमार न्यौपाने बताउँछन्  ।  उनका अनुसार हाल गोसाइँकुण्ड तीर्थ यात्राको समय रहेकोले पनि स्थानीय स्याउ धेरै परिमाणमा बिक्री भईरहेको छ । स्याउको ग्रेडिङ गरी प्रतिकेजी २५० र ३०० मा बिक्री भईरहेको छ । 

रसुवा । भदौ ११ गते ।

परापूर्व कालदेखि गोरखादेखि आउने गोरखनाथ बाबालाई यस वर्ष पनि रसुवाको कालिकास्थानमा र धुन्चेमा सम्मान गरिएको छ ।

कालिकास्थानमा हिजो स्थानीयहरूले गोरखनाथ बाबाहरूलाई दही चिउरा खुवाउँदै सम्मान गरेका छन् । बाबाजीहरूले जयजयाकारसमेत् गरेका थिए ।

राज्य एकीकरण पूर्व नै यस स्थानमा गोरखबाबाहरूलाई यहाँ बनेका (हाल भग्वावशेष रहेका/नरहेका) पौवाघर वा कोतघरहरूमा राखेर सातुसामलको व्यवस्था गरिँदै आएको ऐतिहाँसिक तथ्यहरू पनि रहेका छन् ।

त्यस्तै हिजै साँझ गोरखनाथ बाबाहरूलाई धुन्चेमा सेवा सत्कार गरिएको छ । स्थानीय निमा वाङ्चु तामाङको घरमा राखेर उनीहरूलाई सेवा सत्कार गरिएको बताईएको छ । पाँच पुस्तादेखि नै निजको घरमा गोरखनाथ बाबाहरूलाई राख्ने गरिएको छ ।

गोरखनाथ बाबाको टोली आज ११ गते गोसाइँकुण्ड प्रस्थान गर्ने बताइएको छ ।

रसुवा जिल्लाको धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थल गोसाइँकुण्डमा नेपाल टेलिकमको सेवा सुचारू भएको छ ।

प्रमुख जिल्ला अधिकारी, लारानिका प्रमुख संरक्षण अधिकृत, नेपाल टेलिकम, गोसाइँकुण्ड क्षेत्र विकास समितिको पहलमा टेलिकमको सेवा विस्तार गरिएको बताइएको छ ।

रसुवा जिल्लाबाट निर्वाचित सांसद मोहन आचार्यले प्राविधिक सामग्री ढुवानीमा सहयोग पुर्‍याएसँगै गोसाइँकुण्डमा नेपाल टेलिकमको मोबाईल तथा टुजी सेवा सञ्चालनमा आएको हो ।

रसुवा जिल्ला, गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका वडा नं ५ र ६ को सिमानामा रहेको मिनीगोसाइँकुण्ड गोसाइँकुण्डसम्म पुग्न नसक्नेका लागि नजिकको तीर्थ बनेको छ । घट्टेखोलास्थित केही वर्ष अघिमात्र निर्माण भएको यो कुण्ड धुन्चेका स्थानीयबासी, कर्मचारी तथा घुम्न जानेका लागि पवित्र गन्तव्य बनिरहेको छ ।

सानो गोसाइँकुण्ड (Mini Gosainkunda) को परिचय

रसुवा जिल्ला, गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका वडा नं ५ र ६ को सिमानामा रहेको मिनीगोसाइँकुण्ड गोसाइँकुण्डसम्म पुग्न नसक्नेका लागि नजिकको तीर्थ बनेको छ । घट्टेखोलास्थित केही वर्ष अघिमात्र निर्माण भएको यो कुण्ड धुन्चेका स्थानीयबासी, कर्मचारी तथा घुम्न जानेका लागि पवित्र गन्तव्य बनिरहेको छ ।

यस क्षेत्रमा स्नान गरी पितृ तर्पण गरेमा पितृहरू मोक्ष हुने जनविश्वास रही आएको छ ।

प्राकृतिक छटाले भरिपूर्ण यस क्षेत्रबाट गोसाइँकुण्ड सुरूवात हुन्छ । यहाँबाट खन्ती, देउराली, धिम्सा, चन्दनबारी, चोलाङपाटी, लौरीबिना हुँदै गोसाइँकुण्ड तथा वरपरका क्षेत्रमा पुग्न सकिन्छ ।
एक पटक पितृतर्पण गर्नैपर्ने यस मिनीगोसाइँकुण्ड पेरिफेरिमा आकर्षक झरनाहरू पनि रहेका छन् ।

मिनी गोसाइँकुंण्ड तथा यस वरपरका क्षेत्रका आकर्षणहरू

- लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज क्षेत्रभित्रको मनोरम छटा
- बैदिक तथा धार्मिकसहितको पर्यटकीय गन्तव्य
- रेष्टुरेन्ट तथा आवासको व्यवस्था
- चराचुरूङ्गी तथा जंगली जनावरको अवलोकन
- विभिन्न सांस्कृतिक क्षेत्रहरू
- तामाङ संग्रहालय
- हिमालयन मिनरल वाटर कम्पनी
- सदरमुकामको नजिकको गन्तव्य

कसरी पुग्ने मिनी गोसाइँकुण्ड ?

- रसुवा जिल्लाको सदरमुकाम धुन्चेबजारबाट पूर्व उत्तरतर्फ सडकखण्डमा रहेको गणेश मन्दिर दाँयाबाट मिनरल वाटर कम्पनीबाट तियारी बगर हुँदै यस स्थानमा पुग्न सकिन्छ ।

 बोल्न नसकेका  बालकलाई यस कुण्डमा स्नान गराउदा बोली फुट्ने, कान नसुन्नेका लागि स्मरण शक्ति बढ्ने, गानुगोला हराउने, छाला सम्वन्धि समस्या हराउने जनविश्वास समेत् रहेको छ ।

ग्रुबाकुण्डको परिचय

रसुवा जिल्लाको आमाछोदिङ्मो गाउँपालिका वडा नं ५ टेकाङ्चे र सिम्बु क्षेत्रको ठीक माथि टेताङ्चेमा रहेको गुब्रा कुण्डको नाम कमै मानिसले मात्र सुनेका छन् ।

विभिन्न बिशेषता रहेको यस कुण्डमा हरेक वर्ष जनै पूर्णिमाका दिन मेला लाग्ने गर्दछ ।

प्रायः स्थानीय समुदायको मात्र आवागमन हुने यस कुण्डका विभिन्न विशेषताहरू रहेका छन् ।

ग्रुबाकुण्ड तथा यस क्षेत्रका आकर्षणहरू

- नेपालको उत्तराखण्डमा रहेको १०८ कुण्ड मध्ये यो गुब्राकुण्ड पनि एक हो ।
- यो कुण्डमा स्नान र पुजा आराधना गर्दा धार्मिक लाभ प्राप्त भइ आफुले सोचेका सबै खालका मनोञ्कांक्षा पुरा हुने जनविश्वास रही आएको छ ।
- बोल्न नसकेका बालकलाई यस कुण्डमा स्नान गराउदा बोली फुट्ने, कान नसुन्नेका लागि स्मरण शक्ति बढ्ने, गानुगोला हराउने, छाला सम्वन्धि समस्या हराउने जनविश्वास समेत् रहेको छ ।
- यस क्षेत्रमा अवलोकनका लागि तामाङ संस्कृतिको भेषभूषा नाँचगान, हिमाली कुनाको गाउँ बस्ती
- १४ दशमलव आठ मेगावाट क्षमताको अपर साङ्जेन जलविद्युत् केन्द्र , रामरामको भीर , तिलुचे बगर, मिश्रित वनस्पति, दर्जनौं प्रजातिका जनावर आदि यस क्षेत्रका आकर्षणहरू हुन् ।

कसरी पुग्ने ग्रुबाकुण्ड ?

- काठमाडौंबाट त्रिशूली, धुञ्चे, स्याफ्रुबेँसी, गोल्जुङ, थाम्वुचेत, चिलिमे गाउँ हुँदै यहाँ पुग्न सकिन्छ ।
- कुण्डको नजिकैसम्म सडक मार्ग रहेको छ । अशक्तहरू पनि जान सक्ने ।

यो सामग्रीको बारेमा तपाईलाई कस्तो लाग्यो ? कृपया कमेन्ट गर्नुहोला ।

सन्दर्भ स्रोत : ज्ञानु दाईको फेसबुकबाट

पछिल्लो समय सडक पहुँच विस्तार भएसँगै यहाँ विभिन्न कार्यक्रम गर्न र वनभोज (पिकनिक) लागि मानिसहरूको आवागमन हुन थालेको छ ।

लार्‍च्याङटारको परिचय

रसुवा जिल्ला नौकुण्ड गाउँपालिका, वडा नं ३ अवस्थित लार्‍च्याङटार रमणीय र पर्यटकीय गन्तव्य हो । नौकुण्ड गाउँपालिकाको कार्यालय पार्‍च्याङभन्दा माथिको थुम्को नै लार्‍च्याङटार हो ।

पछिल्लो समय सडक पहुँच विस्तार भएसँगै यहाँ विभिन्न कार्यक्रम गर्न र वनभोज (पिकनिक) लागि मानिसहरूको आवागमन हुन थालेको छ ।

यहाँबाट नौकुण्ड गाउँपालिकाका क्षेत्रहरू स्याङ्ग्युल, थाङ्दोर, लाङ्बु, आरूखर्क, घोर्मु, बेताङ, सर्स्यु, लामाचेत, सिस्नेरी, कप्थलीटार, भोर्ले, दनुस्वारा, सरमथली, पाटीखर्क, चिलाउने गाउँ, मन्दुचेतलगायत नुवाकोट जिल्लाको लिखु, तादी गाउँपालिकाका वस्तीहरू, रानीपौवा, ककनी, शिवपूरीसम्मका मनोरम दृश्यहरू देखिन्छ ।

लार्‍च्याङटार क्षेत्रका मुख्य आकर्षणहरू

- रमणीय दृश्य

- सूर्योदय र सूर्यास्तको दृश्य

- पिकनिक स्पोट

- अध्ययन, अवलोकनको थलो

- चरा अवलोकन

- तामाङ संस्कृति र भेषभूषा

- आवास तथा रेष्टुरेन्टको सुविधा

कसरी पुग्ने लार्‍च्याङटार ?

नौकुण्ड गाउँपालिकाको कार्यालयभन्दा माथि रहेको यसस्थलमा पुग्नको लागि निम्नानुसारको मार्ग प्रयोग गर्न सकिनेछ ।

१) रसुवा-नुवाकोटको सिमाना बेत्रावतीभन्दा माथि जिरोबाट भोर्ले-नौकुण्ड सडकखण्डबाट

२) पासाङल्हामु राजमार्ग कालिकास्थानबाट जिबजिबे-खाल्चेत – लामाचेत, कप्थलीटार- पार्‍च्याङ हुँदै वा खाल्चेत- सर्स्यु – दारघारी- पार्‍च्याङ हुँदै

३) नुवाकोटको बिदुरबाट नुवाकोट दरबार- चोकदे-लच्‍याङ- सरमथली – पाटीखर्क - पार्‍च्याङ हुँदै

यसको अलावा नुवाकोटको दुप्चेश्वर – उर्लेनीबाट पनि यस स्थानमा आउन सकिन्छ ।

तपाईलाई यो सामग्री कस्तो लाग्यो ? कृपया कमेन्ट गर्नुहोला, तपाईबाट सुधारको आशासहित ।

धुन्चे, भदौ ७ गते ।

जनैपूर्णिमाका समयमा गोसाइँकुण्ड जाने तीर्थालुको यात्रा सहज बनाउन सूचना प्रवाह गर्न थालिएको छ ।

नमस्ते गोसाइँकुण्ड होटलका सञ्चालक तथा होटल व्यवसायी संघका अध्यक्ष रामशरण गँजुरेल (निशान) ले तीर्थालुलाई यात्रा सहज होस् भनेर सूचना प्रवाह गरिएको बताए ।

धुन्चेदेखि गोसाइँकुण्डसम्मको नक्सा तयार पारी त्यहाँ रहेका स्थान, मुख्यमुख्य आकर्षण, होटल, लजको संख्या, क्षमता तथा पुग्नका लागि कति समय लाग्छ भनेर प्रत्येक दिन तीर्थालुहरूलाई जानकारी प्रदान गरिएको गँजुरेलले बताए ।

जानकारी दिने क्रममा तीर्थालुलाई हुन सक्ने समस्या, जाँदा के के लानुपर्छ भन्ने जानकारी समेत् दिइएको छ ।

 यो पौवाघर संरक्षणको लागि राज्यका कुनै पनि निकायको ध्यान गएको देखिँदैन । यहाँ लहरै डाँडामा तीनवटा पौवाघर निर्माण गरी गोसाइँकुण्ड आउने जाने तीर्थालुलाई सातु सामलको प्रवन्ध गरिएसँगै यहाँको वस्तीको नामाकरण समेत् लहरै पौवा वा अपभ्रंश भई लहरेपौवा भएको हो ।

गौरीदेवीले निर्माण गरेको पौवाघरको पुरानो तस्वीर

पौवाघरको परिचय

रसुवा जिल्ला, उत्तरगया-५, माझगाउँमा अवस्थित ऐतिहाँसिक पौवाघरको नाम निसाना मेटिँदै छ । संरक्षणको अभावमा जीर्ण बन्दै गएको उक्त पौवाघर २०७२ को भूकम्पसँगै नाम निसाना मेटिन लागेको हो ।

विभिन्न ऐतिहाँसिक तथ्य अनुसार यो पौवाघर पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरण गर्ने समयदेखि नै निर्माण भएको हो । युद्द जित्ने कामनासहित यहाँ धैबुङमा रहेका सिद्द योगी अगस्तीबाट खड्गसिद्दि प्राप्त गरेवापत पृथ्वीनारायण शाहले अगस्तीलाई बेत्रावतीदेखि माथिको धैबुङ गाउँ सदावर्त गुठीको रूपमा बिर्ता दिएका थिए । उनै सिद्द योगीले आफ्नो धर्म चेली गौरादेवीलाई कुश बिर्ताको रूपमा दिएका थिए । बेत्रावतीमा राममन्दिर निर्माण गरी नियमित पूजाआजा चलाउने र बेत्रावतीदेखि ठीक माथि माझगाउँमा पौवाघर निर्माण गरी गोसाइँकुण्ड आउने-जाने तीर्थालुलाई सेवा सत्कार वा सातु सामलको प्रवन्ध गर्ने शर्तमा गौरीदेवीले धैबुङ गाउँ गुठीको रूपमा प्राप्त गरेकी हुन् ।

यो पौवाघर संरक्षणको लागि राज्यका कुनै पनि निकायको ध्यान गएको देखिँदैन । यहाँ लहरै डाँडामा तीनवटा पौवाघर निर्माण गरी गोसाइँकुण्ड आउने जाने तीर्थालुलाई सातु सामलको प्रवन्ध गरिएसँगै यहाँको वस्तीको नामाकरण समेत् लहरै पौवा वा अपभ्रंश भई लहरेपौवा भएको हो ।

पौवाघर तथा वरपरका आकर्षणहरू

- ऐतिहाँसिक स्थल

- वरपर रहेका विभिन्न मठमन्दिर (राम, सीता, हनुमान आदि)

- पवित्र नदी (बेत्रगंगा, रूद्रगंगा र त्रिशूली गंगा)
- तीर्थ श्राद्द, तर्पणको लागि महत्वपूर्ण क्षेत्र
- सांस्कृतिक विविधता

कसरी पुग्ने पौवाघर ?

- यो स्थान पासाङल्हामु राजमार्गको माझगाउँ सडकखण्डबाट केही तल, भीमसेन आवासीय प्राविको ठीक माथि अवस्थित छ ।

- पासाङल्हामु राजमार्गबाट २ मिनेटको पैदलयात्रामा पौवाघरको भग्नावशेषमा पुग्न सकिन्छ ।

तपाईलाई यो सामग्री कस्तो लाग्यो, कृपया कमेन्ट गर्नुहोला, तपाईबाट सुधारको आशासहित ।

उत्तरगया, रसुवा, भाद्र २ गते  । रसुवाको उत्तरगया-४ ढुंगेमा पहिरो पूर्व चेतना प्रणाली जडान गरिएको छ ।

एकसयभन्दा बढी घरधुरीहरू पहिरोको उच्च जोखिममा रहेका कारण उक्त प्रणाली वा  सेन्सर र साइरन जडान गरिएको हो ।

गाउँपालिकाभित्र सञ्चालित 'प्रतिबद्द परियोजना' अन्तर्गत उक्त कार्य सम्पन्न भएको बताइएको छ । परियोजनामा पिन, आत्मनिर्भर सेवा केेन्द्र, सेभ द चिल्ड्रेन र कन्सोर्टियमको साझेदारी रहेको छ । परियोजनालाई युरोपियन युनियनको आर्थिक सहयोग गरेको छ । 

यो प्रविधि प्रयोगसँगै पहिरोको पूर्व सूचना जानकारी हुने हुनाले पहिरोको जोखिम न्यून गर्न सकिने बताइएको छ ।

लामो समयदेखि प्रविधिको क्षेत्रमा कार्य गर्दै आइरहेको रामलक्ष्मण इनोभेसनले उक्त प्रणाली जडान गरेको उत्तरगया-४ का वडा सदस्य वासु न्यौपानेले बताए ।

रामलक्ष्मण इनोभेसनका अनुसार हाल जडान भएको प्रणालीको खर्च ५ लाख हाराहारीमा रहेको छ । 

सुकिला हिउँका पगरी गुथेर युगौंदेखि पर्यटकको स्वागत तथा सत्कारमा जुटिरहेका लाङटाङ्गेली वा एक हुल भोट बर्मेली, चौरी गाई, लोपोन्मूख वन्यजन्तुको आश्रयस्थलको नामबाट वा धारिलो भीरको एक कन्दरामा फैलिएको सानो उपत्यका, कतै झुरुप्प त कतै अलग अलग बस्तीहरूको नामबाट आज नेपालको तेस्रो प्रमुख पर्यटकीय मार्गको रूपमा आफ्नो परिचय स्थापित गर्न प्रयत्नशील छ लाङटाङ ।

क्याञ्जेन भ्याली, रसुवा

लाङटाङ क्षेत्रको परिचय

लाङटाङ क्षेत्रको आकर्षण

o  प्रलयका उथुलपुथुलले ठडिएका गगनचुम्बी हिमश्रृङ्खला, ग्ल्यासियर,

o  चौरी गाई, लोपोन्मूख वन्यजन्तुको आश्रयस्थल

o  कतै झुरूप्प त कतै अलि बाक्लो वस्ती,

o  पदमार्गका वरिपरि रहेका माने, छुर्तेन, गोम्बा, लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जको मनोरम छटा, लालीगुँरास, मार्गको नजिकै रहेको नदीको सुस्याहट, चराचुरूङ्गीको गायन, हिमचितुवा, घोरल, थारल, बँदेल, भालु, लङ्गुर बाँदर यहाँका मुख्य आकर्षण हुन् ।

o  लाङटाङ री, क्याञ्जिन री, यालापिक, लाङसिसाजस्ता पिक र खर्कहरू ।

o  चौंरी र भेडापालनको मुख्य क्षेत्र

o  नेपालकै पहिलो याक चिज फ्याक्ट्री

o  तिब्बतीयन / शेर्पा संस्कृति, भेषभूषा र रहनसहन पनि यहाँको आकर्षण हो ।

o  होटल, लज तथा रेष्टुरेन्टको व्यवस्था 

लाङटाङ क्षेत्रमा कसरी पुग्ने ?

कृष्णप्रसाद पौडेल

कविता 

शीर्षक : ``बा आमा´´

छन्द : शार्दूलविक्रीडित

River Kunda Rasuwa

जिल्लाको तथ्याङ्क वा नक्सा वा गुगल नक्सामा पनि कतै उल्लेख नभएको यो कुण्ड क्षेत्रको उचित प्रचारप्रसारको माद्यमबाट पर्यटकीय विकासमा सहयोग पुग्दछ ।  

कालिका गाउँपालिकाको भूगोल- गुगल नक्सा

गाउँपालिकाभित्र कार्यक्षेत्र भई कार्यरत सम्पूर्ण सहकारी संस्थाहरूले असोज मसान्तभित्र साधारण सभा गरी उल्लेखित विवरण अनुसारको सूचना कृषि शाखामा उपलब्ध गराउन गाउँपालिकाले अनुरोध गरेको छ ।

उल्लेखित विवरण :

१)              साधारण सभाको निर्णय तथा उपस्थिति प्रतिलिपी

२)              लेखापरीक्षण प्रतिवेदन प्रतिलिपी

३)              वार्षिक कार्ययोजना

४)              करचुक्ता प्रमाणपत्र प्रतिलिपी

५)              सञ्चालक समितिको विवरण खुल्ने कागजातको प्रतिलिपी

६)              शेयर सदस्य संख्या र शेयर पुँजी खुले कागजातको प्रतिलिपी

७)              संस्था नवीकरण प्रमाणपत्र प्रतिलिपी