रसुवा, शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्री विद्या भट्टराईले शिक्षकहरुलाइ अन्यौलमा नरहन अनुरोध गर्दै अबको अबिधेशनमा शिक्षा बिधेयक ल्याएर शिक्षा क्षेत्र अस्तब्यस्त रहन नदिने बताउनुभयाे । गौतमबुद्ध माविको ४८ औ वार्षिक उत्सव तथा अभिभावक भेला उद्घाटन गर्दै प्रमुख अतिथि मन्त्री भट्टराइले साे कुरा बताउनु भएकाे हाे । 

उहाँले सरकारले चाँढै दरबन्दी पुनरावलोकन गरी निबृत्तिभरण कोष बनाउन लागेको बताउनुभयाे । उहाँले  सरकारले हिमाली छात्रावासको अवधारणा पनि ल्याएको जानकारी दिनुभयाे । अब शिक्षकहरु याेगदानमा आधारित सुरक्षा कोषमा समावेश हुने बताउनुभयाे । 

बिशेष अतिथि संबिधान सभा सदस्य तथा नेकपा एमालेका अध्यक्ष जनार्दन ढकालले आजको युग अनुसारको शिक्षाका विकासको लागि जोड्दिनुपर्ने बताउँदै स्मार्ट स्कुल आवश्यकता रहेको बताउदै स्वर्गीय नेता रबिन्द्र अधिकारी योगदान स्मरण गर्दै जिल्लाको विकासका लागि विगतमा आफुले पहल लिए अनुरुप विकासका कामहरु अहिले भैरहेको र पछि परेका क्षेत्रहरुको विकास गर्ने बताउनुभयो । 

जिल्ला समन्वय समिति प्रमुख अशोककुमार घिमिरेले विकास क्षेत्रमा पछि परेको नौकुण्ड गाउँपालिका अघि बढेको बताउदै स्थानीयको माग अनुसार एसइइ सेन्टर सिफारिस भएको बताउनुभयो । 

नौकुण्ड गाउँपालिका अध्यक्ष नुर्पसाङबो घलेले पहिलो पटक संघीय सरकारका मन्त्री नौकुण्डमा आउनु भएकोमा खुसी लागेकाे बताउनुभयो । उहाँले विद्यालयमा शिक्षक दरबन्दी सिर्जना गर्न अनुरोध गर्दै २९ वटा विद्यालय रहेकाे यस पालिकामा एसइइ परीक्षा सेन्टर माग गरे । 

पुर्व जिल्ला समन्वय समिति प्रमुख कुलप्रसाद भट्टलगायतका बक्ताले शुभकामना दिनुभएको थियो । सो अवसरमा विद्यालय पुर्व व्यवस्थान समिति अध्यक्षहरू तथा पुर्व प्रधानाध्यापकहरुलाइ दाेलल्ला र सम्मान-पत्र प्रदान गरी सम्मान गरिएको थियो । साे अवसरमा विद्यार्थीहरुले रोचक नृत्य तथा साँस्कृतिक कार्यक्रम प्रस्तुत गरेका थिए । स्थानीयले लामा, झाँक्री, स्याब्रु नाच प्रस्तुत समेत गरेका थिए । 

साे अवसरमा  जिल्लाका शिक्षक, बुद्दिजिवी, जनप्रतिनिधिहरू, कर्मचारी, पत्रकार, शिक्षा सेवी सहभागी थिए । 

सरस्वती न्यौपाने

गरे जे हुने एक उदारण देखिएकाे छ । नेपालको पहाडी गाउँहरूमा गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गर्न बालबालिकाका लागि ठूलो चुनौती रहँदै आएको छ। तर, यो चुनौतीलाई अवसरमा बदल्न एक दृढ नारीले आफ्नो जीवनको सपना बनाइन्। त्यो नारी हुन्– शिला मगर । 

एक सरकारी विद्यालयकी प्रधानाध्यापक, जसले आफ्नो विद्यालयलाई अब्बल (बोर्डिङ स्कूल सरह) बनाउने अठोटका साथ ठूलो यात्रा तय गरिन् । कालिका गाउँपालिका -१ राम्चे स्थित एकमात्र विद्यालय हाे सेतीभूमे मावि यहाँका विद्यार्थी पढाइमा अघि बढ्दै  जिल्ला स्तरिय खेलहरूमा उत्कृष्ट प्रस्तुती गर्दै छन् । उनकाे प्रेरणले धेरैले जन्मदिनकाे अवसरमा सहयाेग पनि प्रदान गरेका छन् । 

चुनौतीहरूको सामना

प्रअ शिला मगरको पहिलो कदम सरकारी विद्यालयमा प्रधानाध्यापकको रूपमा नेतृत्व लिएर जब उनले हात हालिन्, तब विद्यालयको अवस्था अत्यन्तै कमजोर थियो। विद्यार्थीहरूको संख्या कम, शिक्षकहरूमा प्रेरणाको अभाव र शैक्षिक गुणस्तर न्यून थियो। स्थानीय समाजमा सरकारी विद्यालयहरूलाई ‘गुणस्तरहीन’ को रूपमा लिइन्थ्यो । जहाँ अभिभावकहरूले आफ्ना बालबालिकालाई पढाउन उत्साहित हुँदैनथे। धेरैजसो विद्यार्थी निजी बोर्डिङ स्कूलमा पढ्न जान्थे, किनभने त्यहाँ राम्रो वातावरण र शैक्षिक गुणस्तरको ग्यारेन्टी हुन्थ्यो।

हिजाे घरघरमा भेटिने बालबालिका अहिले सबै विद्यालय भर्ना भएका छन् । नियमित विद्यालय पुग्छन् । पढ्ने मात्र नभइ जिल्लाभरका अतिरिक्त क्रियाकलापमा जित्छन् । पालिकामा त धेरै ठूला पुरस्कार हात परेका छन् । उत्कृष्ट विद्यालयकाे लयमा गति लिन लागेकाे सराेकारवालाहरू बताउँछन् । 

तर शिला मगरले यी चुनौतीहरूलाई आफ्नो प्रेरणा बनाएर काम गर्न थालिन्। उनले आफ्नो विद्यालयलाई बोर्डिङ सरह बनाउन योजनाबद्ध तरिकाले अघि बढ्न थालेकी थिइन्।

शैक्षिक सुधारको पहल

शिलाको पहिलो कदम भनेको शैक्षिक गुणस्तर सुधार गर्नु थियो। उनले नयाँ शिक्षण सिकाइ विधि अपनाउन प्रेरित गरिन्। स्थानीय तहका जनप्रतिनिधिहरूसँग सहकार्य गर्दै उनले विद्यालयमा आवश्यक स्रोतसाधन जुटाउन थालिन्। पुस्तकालय, विज्ञान प्रयोगशाला र कम्प्युटर कक्षाको सुरुवात गरिन्, जसले गर्दा विद्यार्थीहरूको पढाइमा ठूलो परिवर्तन देखिन थाल्यो। समन्वय र सहकार्यकाे कला जानेकी शिलाले जनप्रतिनिधि तथा सवै सराेकारवाकाे हातेमालाेमाट सवै कुरा सम्भव देख्छिन् । 

विद्यार्थीमैत्री वातावरणको सिर्जना

शिलाको दोस्रो महत्वपूर्ण कदम भनेको विद्यालयको वातावरण सुधार गर्नु थियो। उनले विद्यालयलाई विद्यार्थीमैत्री बनाउन काम गरिन्। विद्यालयको भौतिक संरचना सुधार गरिन्, सफा शौचालयको व्यवस्था र खानेपानीको राम्रो सुविधा सुनिश्चित गरिन्। विद्यालय परिसरमा बगैंचा स्थापना गरी विद्यार्थीहरूलाई प्रकृतिको नजिक राखेर अध्ययन गर्न उत्प्रेरित गरिन्। यसले विद्यालयलाई बोर्डिङ स्कूलको वातावरण जस्तै बनाउनेतर्फ ठूलो मद्दत पुर्‍यायो।

आर्थिक चुनौतीहरूको सामना

विद्यालयलाई सुधार्नका लागि आर्थिक स्रोत जुटाउनु शिलाका लागि ठूलो चुनौती थियो। तर उनले यो समस्यालाई पनि समाधान गर्ने प्रयास गरिन्। उनी स्थानीय जनप्रतिनिधि, संघसंस्था र गैरसरकारी संगठनहरूसँग मिलेर आर्थिक सहयोग जुटाउन लागि परिन्। यसबाट विद्यालयले खेल मैदान, अतिरिक्त गतिविधि कार्यक्रमहरू र पोषणयुक्त खाजाको व्यवस्था गर्न सकेको थियो।

प्राविधिक शिक्षाको सुरुवात

सिर्जनशील सोच राख्ने शिलाले परम्परागत शिक्षाबाट अगाडि बढ्दै प्राविधिक शिक्षाको सुरुवात गरिन्। उनले आफ्नो विद्यालयमा प्राविधिक शिक्षा र व्यवसायिक तालिम पनि सुरु गरिन्। कम्प्युटर विज्ञान, कृषि, सिलाइ बुनाइजस्ता सीप विकास कार्यक्रमहरूले विद्यार्थीहरूलाई अध्ययनसँगै सीप सिक्न प्रेरित गर्‍यो। यसले गर्दा विद्यार्थीहरू निस्केको बित्तिकै रोजगारीको अवसर पनि पाउन थाले।

नतिजामा उदाहरणीय सफलता

शिला मगरको अथक मेहनत र दूरदर्शी नेतृत्वले विद्यालयलाई सम्पूर्ण रूपमा परिवर्तन गर्‍यो। विद्यालयको वातावरण बोर्डिङ सरह भएपश्चात् अभिभावकहरू आफ्ना बालबालिकालाई सरकारी विद्यालयमा भर्ना गर्न उत्साहित हुन थाले। विद्यालयको शैक्षिक नतिजा उल्लेखनीय सुधार भएको छ र विद्यार्थीहरूमा आत्मविश्वास बढेको छ। 

तामाङ वस्ति भएकै कारण पढाइमा अशुद्ध हुन्थो । सवैले हेला गर्दथे । अहिले सवैको वाहवाहि भएको छ । यसैमा गर्व गर्ने ठाउँ रहेको उनी बताउँछिन् ।

‘शिला मगर बहिनी प्रधानअध्यापक भएकै कारण शैक्षिक सुधार भएकोमा हर्षविभोर भएको छु’, रसुवा नागरिक समाजका अध्यक्ष वावुलाल तामाङले भने, ‘उहाँको उदाहरणीय काम गरेर अरूले पनि सिक्नु पर्छ।’

अहिले उनको विद्यालयमा निजी बोर्डिङ सरहको स्तर छ, जहाँ विद्यार्थीहरू राम्रोसँग पढ्न, खेल्न, र अतिरिक्त क्रियाकलापमा सहभागी हुन पाउँछन्। विद्यार्थीहरुको संख्यामा पनि वृद्वि भएको छ । विद्यार्थीहरूको भविष्य उज्ज्वल बनाउन शिला मगरको यो यात्रा प्रेरणादायी छ। 

उनको यो संघर्षपूर्ण यात्राले न केवल विद्यालयलाई परिवर्तन गर्‍यो, तर सम्पूर्ण गाउँमा शिक्षा प्रतिको दृष्टिकोणलाई पनि परिवर्तन गर्न सफल भयो।

सानै देखि केही गर्नुपर्छ दुरदराज का सवै अभिभावक सम्पन्न हुदैनन वोडिङ स्कुल पढाउन  मासिक शुल्क हुदैन । त्यसलाई पनि मध्येनजर गरेर गरे सम्भावना छ भनेर लागि पर्दा नतिजा राम्रो रहेको उनी वताउछिन् ।

शिला मगरको कथा नेपालभरका सरकारी विद्यालयहरूका लागि एउटा प्रेरणाको स्रोत हो। उनीजस्ता दृढ इच्छाशक्ति भएका प्रधानाध्यापकहरूले शिक्षा क्षेत्रलाई गुणस्तरीय बनाउने र सरकारी विद्यालयको छवि परिवर्तन गर्ने सक्ने प्रमाण हुन्। शिलाको यात्राले देखाउँछ कि सही योजना, सामुदायिक सहयोग र नेतृत्वले असम्भव जस्तो देखिने परिवर्तनहरू सम्भव हुन्छन्।

सरकारी स्कूलको परिभाषा दिने एक असल उदाहरणीय शिक्षिका हुन् भन्ने कुरालाई प्रमाणित गरेकी छन् । आफू पनि सरकारि स्कुल नै पढेर दुख संर्घष गरेर यहाँसम्म आएकाले पनि अलि धेरै नै सरकारि स्कलको शैक्षिक गुणस्तर होस भनेर लागि परेकी छन् ।

सवै राम्रो सोच्ने पनि हुदैन, नराम्रो सोच्ने पनि हुदैन परिवर्तनको सुरुवात आफैबाट गर्नुपर्छ भनेर अगाडि वढेपछि सिङ्गो विधालय परिवार, अभिभावक र विधार्थिहरूले सहयात्री वनेका छन् । 

उनी साँचिकै ‘बोर्डिङसरहको सरकारी स्कूल’ को परिभाषा दिने एक असल उदाहरण हुन्। इमान्दार र निस्वार्थभावकी शिला भन्छिन समुदाय र विद्यालय परिवारकाे टिमले गरेकाे हामी सफलता चुम्न सक्छाैं । 

रसुवा, गाउँपालिकाभित्रका सामुदायिक विद्यालयलाई अब्बल बनाउँदै शिक्षामा सबैको पहुँच बढाउन गोसाईकुण्ड गाउँपालिकाले धुन्चे स्थित रसुवा माविलाइ बस प्रदान गरेको छ ।

आवश्यक इन्धन एवम् मर्मतलगायत सवै खर्च गाउँपालिकाले ब्यवस्थापन गर्ने गरी निःशुल्क बस सञ्चालन गर्न रसुवा माविलाइ प्रमुख अतिथि संविधान सभा सदस्य छोवाङतेन्जिङ तामाङ, गाउँपालिका अध्यक्ष कैसाङनुर्पू तामाङले स्कुल बस र साँचो रसुवा माविका प्रधानाध्यापक तेम्पारिसाङ घलेलाइ हस्तान्तरण गरे ।

सामुदायिक विद्यालयको शैक्षिक गुणस्तर सुधार गर्दै विद्यार्थीको आकर्षण बढाउन गाउँपालिका सामुदायिक विद्यालयलाई विद्यालय बस प्रदान गरिएको गाउँपालिका अध्यक्ष कैसाङनूर्पू तामाङले बताए । 

तामाङ समुदायका बालबालिकालाई लक्षित गरी नि:शुल्क बस सेवा संन्चलन गरिएको हो । गाँउपालिकाले २९ लाख ६२ हजार रुपैंयामा खरिद गरी रसुवा माध्यमिक विध्यालयलाई एक कार्यक्रमका बीच हस्तान्तरण गरेको हो ।

नि:शुल्क बस सेवा सञ्चालनमा आएसँगै बिद्यालय सेवा क्षेत्रभित्र रहेका बिपन्न परिवारका छात्रछात्राहरु बस चढेर विद्यालयसम्म पुग्न पाउँदा खुसी भएका छन् । बस सञ्चालनले विद्यालय सम्मको आवागमन सहज तथा छिटो छरितो हुने भएपछि विद्यार्थी र अभिभावकहरू खुशी भएका  छन् ।

गाँउपालिकाले वार्षिक रुपमा लाग्ने इन्धन, मर्मत तथा चालक सहचालक सहितको सम्पूर्ण खर्च गोसाँईकुण्ड गाँउपालिकाले गर्ने गरि बस सञ्चालनमा ल्याईएको गाँउपालिकाले जनाएको छ ।

विद्यालयमा सञ्चालन भएको नि:शुल्क बस सेवाले विद्यालयलाई अब्बल बनाउँदै शैक्षिक गुणस्तर सुधार गर्दै सामुदायिक विद्यालयमा विपन्न वर्गका बालबालिकाको शिक्षामा सहज पहुँचको लागि बस सेवाले टेवा पुग्ने गाउँपालिकाको विश्वास छ । बसले सोले, बोकेझुण्डा , भिमाली, ठाडे गाउँसम्मका विद्यार्थी लाभान्वित हुनेछन् ।