रसुवा, उत्तरगया गाउँपालिका १, २, ३ का डाँडागाउँ, ठूलोगाउँ, सिरुचेत अहिले अकबरे खुर्सानीको पकेट क्षेत्र बनेका छन् । अकबरे खुर्सानी खेतीबाटै यस भेगका बासिन्दाले मनग्य आम्दानी लिइरहेका छन् ।

उत्तरगया गाउँपालिका र हेफर प्रोजेक्ट नेपालका साझेदारीमा सिड्स रसुवाबाट सञ्चालित उत्तरगया कृषि तथा पशु उद्यमशीलता विकास परियोजना कार्यक्रमअन्तर्गत यस वर्ष  ८७ जना कृषकले ६० रोपनी जग्गामा अकबरे खुर्सानी खेती गरेका छन् । खुर्सानीबाट गत महिनादेखि राम्रै आम्दानी लिन थालेका छन् । 

पिरो खुर्सानीबाट राम्राे आम्दानी हुँदा उनीहरू दङ्ग छन् । उत्तरगयाका तीन वडामा अकबरे खुर्सानी खेती सुरु गरेर उत्पादन भई बिक्री–वितरणको सुरुआत भइसकेको परियोजना संयोजक गौरव सापकोटाले जानकारी दिए । 

गत जेठमा लगाइएको खुर्सानी अहिले बिक्रीका लागि तयारी भएको हो । अकबरेको बजारमूल्य प्रतिकेजी रु। दुई सय ५० देखि तीन सयसम्म रहेको छ । बाहै्र महिना फल्ने सो खुर्सानी एउटा बोटबाट एक वर्षमा चारचोटि बेच्न मिल्ने गरी फल दिने भएकाले एकदमै आयमूलक रहेको गाउँपालिका उपाध्यक्ष चमेली गुरुङ बताउँछिन् । 

अहिले पहिलो सरुवाती चरण भएकाले करिब दुई सय केजी बिक्री भएको छ । अब तिजअगाडि पाँच सय केजी र बडादशैं अगाडि एक हजार पाँच सय केजी फल्ने परियोजना संयोजक सापकोटा बताउँछन् ।

यो खुर्सानी काठमाडौँस्थित दरबारमार्गमा रहेको रैथाने बाली बजारमा समेत बिक्री–वितरण भइरहेको छ । यसको बजार सहजीकरणमा गाउँपालिका अध्यक्ष माधवप्रसाद अर्याल आफैँ लागिपरेका छन् । रैथाने बाली बजार दरबारमार्गको बिक्री केन्द्रमा कृषिमन्त्री रामनाथ अधिकारीले समेत अवलोकन गरेर रसुवामा फलेको अकबरे खुर्सानीको प्रशंसा गरेका थिए । 

खुर्सानी खेतीमा लागिपरेकी कृषक मीनकुमारी पौडेल भन्छिन्, ‘हामीलाई गाउँपालिकालगायत संस्थाले प्रेरित गरी आर्थिक स्थिति सुधारमा मद्दत गरेको छ, कसैसँग हात फैलाउन पर्दैन ।’ अर्का कृषकद्वय लालमाया तामाङ, मनिका राई पनि एकै स्वरमा भन्छन्, ‘यस्तो आम्दानी मूलक अकबरे खुर्सानी खेती गर्न अरूले पनि गरे हुन्छ । हामी घरभित्रको कामसँगै पैसा आउने काम पनि गर्न पाउँदा धेरै खुसी छौँ ।’

धुन्चे । चौंरीपालनलाई व्यवसायिक बनाउन रसुवामा 'व्यवसायिक चौंरीपालन तालिम' सम्पन्न भएको छ । बैशाख २३ देखि २८ सम्म धुन्चेमा सञ्चालित उक्त तालिममा रसुवाका १९ र नुवाकोटका २ चौंरीपालन कृषकहरू सहभागी भएका थिए ।

वागमती प्रदेश सरकार कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालय, पशुपन्छी तथा मत्स्य विकास निर्देशनालय, पशु सेवा तालिम केन्द्र ललितपुरको आयोजनामा सञ्चालित तालिममा चौंरीपालन व्यवसायलाई थप व्यवसायिक बनाउन प्रयोगात्मक अभ्यास समेत् गरिएको बताइएको छ । अभ्यासको कार्य सदरमुकाम नजिकै रहेको जोङदा गु चौरी खर्कमा गरिएको थियो ।

तालिम अवधिमा नेपालमा चौरीपालनको अवस्था, महत्व र सम्भावनाहरु, याक, नाक, डिम्जो र उराङ्ग चौरीका चारित्रिक विशेषतहरु, याक चौरीको प्रजनन् व्यवस्थापन तथा वर्णशंकरको आवश्यकता तथा महत्व, व्याउने, दुधालु माउ र बच्छाबाच्छीको हेरचाह व्यवस्थापन तथा विगौति दूधको महत्व, आहारा व्यवस्थापन, चरन तथा खर्क व्यवस्थापन, लेकाली घाँस तथा डालेघाँसहरु, युरिया मोलासेस मिनरल ब्लक बनाउने तरिका अभ्यास,याक चौरीमा लाग्ने आन्तरिक तथा बाह्य परजीविको नियन्त्रण, मुख्य मुख्य रोगहरु खोरेत, लम्पी स्कीन, भ्यागुते, पटके, क्षयरोग, ब्रुसेलोसिस, साल नझर्ने, भण्डार फर्कने,बच्चा अड्किने आदि रोगको बारेमा जानकारी,याक चौरी खर्कमा घुम्ती गोठ व्यवस्थापन, असल पशुपालन अभ्यास,  जैविक सुरक्षा व्यवस्थापन, सफा दूध उत्पादन विधि, दूध तथा दुग्ध पदार्थ विविधिकरण बारे जानकारी (छुर्पी, चिज, नौनी, ऊन, रौ उत्पादन), थुनेलो रोगको रोकथामको लागि टिट डिपिङ्ग प्रविधि बारे जानकारी एवं अभ्यास, पशुको शारीरिक तापक्रम नाप्ने, नाडीको गति जाँच्ने,श्वास प्रस्वासको गति जाँच्ने,जिवित पशुको शारीरिक तौल निकाल्ने, औषधि खुवाउने तरिका पशुपालनमा गोठालाको भूमिका र फार्म अभिलेख व्यवस्थापन लगायतका विषयमा छलफल गरिएको थियो ।

तालिममा सहभागी कृषकहरूले सिकाई उपलब्धिमूलक रहेको बताएका छन् । चौंरीपालन व्यवसायमा हाल देखिएका विविध चुनौति समाधानका लागि अपिल समेत् गरेका छन् ।

नुवाकोट जिल्ला तादी गाउँपालिका वडा नं १ का चौरीपालक कृषक छिरिङ शेर्पाले चौंरीपालन व्यवसाय लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जको क्षेत्रभितर पर्ने भएकोले चरनको सहज वातावरण सिर्जना गर्नुपर्ने बताए ।

याक चौरी कृषक महासंघका अध्यक्ष दावा स्याङ्बु शेर्पाले चौरीपालनलाई हिमाली जिल्लामा बसोबास गर्ने जनताको जनजीविकासँग गाँसिएकोले यसको संरक्षण तथा सम्वर्द्धनकोलागि सरकारले विशेष महत्वका साथ हेर्नु पर्ने बताए ।

कार्यक्रमबाट भैंसीका लागि ५० हजार अनुदान दिने, भैंसी किनेको २ वर्षपछि अर्का सदस्यलाई पहिलो वर्ष पाउनेले ५० हजार रुपैयाँ फिर्ता दिनुपर्ने गाउँपालिका पशु स्वास्थ्य शाखाका प्रमुख सुनबहादुर तामाङले बताए। 

कार्यक्रम अन्तर्गत ५० जना किसानले ५० हजार रुपैयाँ लिएर भैंसी किनेका छन् । अब तत्कालै १० भैंसी र १५ वटा गाईका लागि अनुदान उपलब्ध गराउन लागेको तामाङले बताए। यसपटक भैंसीका लागि ५० हजार रुपैयाँ उपहार पाउनेले २ वर्षमा नयाँ सदस्यलाई सो रकम उपहार फिर्ता गर्नुपर्ने छ। 

गाउँपालिका भरी दूध संकलनको काम चाँढै सुरु हुन लागेको गाउँपालिका पशु स्वास्थ्य शाखा प्रमुख सुनबहादुर तामाङले बताए। संकलित दूधबाट दुग्ध जन्य उत्पादन गरेर बिक्री गर्ने तथा दुग्ध विकास संस्थानमा पठाउने तामाङले बताए। 

सिड्स रसुवामार्रफत हेफरसँगकाे साँझेदारी सुरू भएकाे कार्यक्रमले किसानलाइ दुध उत्दान बढाउन गाइ र भैसी पाल्न र दूध उत्पादन बढाउन प्रयास गरेकाे छ । 

पालिकाले गाउँमा दूध संकलन सुरु गर्ने भएपछि  गाई, भैंसीको संख्या थपेर किसानले दूध उत्पादन गर्न थालेको छन्।

किरा नलाग्ने र लामो समयसम्म नबिग्रने भएकोले यसरी राख्नु धेरै उचित भएकोले यसरी राख्न थालेका हुन् ।

स्थानीय उत्तरगया गाउँपालिका -३ ठूलोगाउँकी अम्बिका बिकले भनिन् पहिले काठको हुन्थ्यो अहिले ढलान घरको छतमा फलामे पोल, रड वा पिलरमा यसरी धेरैले थाँक्रो बनाएँ । यस्तो थाँक्रो हेरेर फोटो खिच्चेहरू धेरै झुम्मिने गरेको  पनि बिकले बताइन् । बीउ जोगाउन र सुरक्षित भण्डारका लागि रैथाने चलन मकै जोगाउन धेरै ठिक रहेको स्थानीय भोजमान तामाङ बताउँछन् ।

घर भित्र भन्दा सुरक्षित रहने पहिले भन्दा हल्का मोडिफाइ जस्तो पनि देखिने, राम्रो छ यसमा राखेको मकै सफा बस्छ पुरानो चलनले पनि निरन्तरता पायो, उत्तरगया गाउँपालिका उपाध्यक्ष चमेली गुरूङले भनिन् - यस्तो चलन धेरैले छाडेका थिए, घर भित्रभन्दा बाहिर खुल्लामा हुने र कोठा नचाहिने भएकोले  अहिले फेरि उही चलनलाई निरन्तरता दिन थालियो ।

यो सामग्री हेमनाथ खतिवडाले तयार गरी पठाउनुभएको हो । 

रसुवा, भदौ १२ । रसुवाको ब्राबलमा स्याउ उत्पादन बढ्न थालेको छ । विगतदेखि नै यहाँ स्याउ उत्पादन हुँदै आएपनि थोरै मात्रामा भएको उत्पादनले बजार प्राप्त गरेको थिएन ।

उच्च घनत्व प्रविधिमा स्याउ उत्पादन कार्यक्रम लागू भएसँगै उत्पादन बृद्दि भई बजारीकरणसमेत् भईरहेको छ । कृषि विकास निर्देशनालय, कृषि ज्ञान केन्द्र र स्थानीय ब्राबल कृषक समूहमार्फत् साझेदारी उक्त कार्यक्रम सञ्चालन भएसँगै यहाँका स्थानीय कृषकहरूको आयआर्जन बढ्न थालेको छ ।

स्थानीय बजारमा नै बिक्री वितरण भइरहेको उक्त स्याउ खानलाई अति स्वादिष्ट रहेको धुन्चेमा फलफूल तथा तरकारी बिक्रेता रमेशकुमार न्यौपाने बताउँछन्  ।  उनका अनुसार हाल गोसाइँकुण्ड तीर्थ यात्राको समय रहेकोले पनि स्थानीय स्याउ धेरै परिमाणमा बिक्री भईरहेको छ । स्याउको ग्रेडिङ गरी प्रतिकेजी २५० र ३०० मा बिक्री भईरहेको छ ।