रसुवा,कृषि तथा पशुपक्षीजन्य उत्पादनको बजारीकरणलाई प्रभावकारी बनाउन कृषक, व्यवसायी, जनप्रतिनिधि, र प्राविधिकबीच अन्तर्क्रिया कार्यक्रम रसुवाको सदरमुकाम धुन्चेमा सम्पन्न भएको छ।

कार्यक्रममा कृषकहरूको उत्पादनलाई बजारसम्म पुर्याउने उपायहरू, व्यापारिक समन्वयका चुनौतीहरू, र समाधानका उपायहरूबारे छलफल गरिएको थियो। कृषकहरूले बजारसम्म पहुँच गर्न भोग्नुपरेका कठिनाइ बारे आफ्ना अनुभव साझा गर्दै सरकार र व्यवसायीलाई सहकार्य गर्न आग्रह गरेका छन्।

उक्त कार्यक्रममा गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका प्रमुख कैसाङनुर्पु तामाङले कृषक र व्यवसायीका समस्या समाधान गर्न नीतिगत सहयोगको प्रतिबद्धता जनाउनु भएको छ। त्यस्तै, उन्नत प्रविधि, भण्डारण प्रणाली, र मूल्य श्रृंखलाको व्यवस्थापनबारे पनि जानकारी गराउनु भएको थियो। साथै उत्पादनको गुणस्तर सुधार र सहकारी प्रणालीमार्फत बजारको दायरालाई विस्तार गर्ने आवश्यकता माथि प्रकाश पार्नुभयो।

कार्यक्रमको निष्कर्षमा सहभागीहरूले सहकार्य र संवादलाई निरन्तरता दिने र उत्पादनको बजारीकरणलाई दिगो बनाउन ठोस रणनीति बनाउने सहमति जनाए । कार्यक्रमको आयोजना गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका गाउँ कार्यपालिकाको कार्यालय कृषि तथा पशु सेवा शाखाले गरेको थियो।

शनिबार धुन्चेमा अध्यक्ष दिपक लामाकाे अध्यक्षतामा  भएकाे नेपाल आदिबासी जनजाति पत्रकार महासघ रसुवाको तेश्रो जिल्ला अधिबेशनबाट सचिब  सुजन आलेमगर, कोषाध्यक्ष  मन्जु तामाङ समेत ९ सदस्यीय कार्यसमिति चयन गरेको छ। 

रसुवा, उत्तरगया गाउँपालिका- ४ मनिगाउँमा भूमि शिबिर सम्पन्न भयो ।  कार्यक्रममा जिल्ला भूमि अधिकार मञ्चका पदाधिकारी तथा  गाउँमञ्चका सदस्यहरू गरी ४१ जनाको सहभागिता रहेको थियो । 

शिबिरमा बिर्ता तथा भूमिका सवालहरू, सदस्यता र जनसंगठन परिचालन बारे छलफल भयाे ।  जिल्ला मञ्चद्वारा भैरहेको गतिविधि तथा प्रयास बारे जानकारी गराउदै  बिर्ता अभियान तथा  र भूमिहीनहरूलाइ जग्गा व्यवस्थापन प्रकिया तथा कानुनी व्यवस्था,  छुट जग्गा निवेदन पेसलगायतको सवालमा अभिमुखिकरण भयो । साथै गाउँ मञ्चको अभियान र संगठनको अवस्थाको समेत समीक्षा भयो । 

निरन्तर संगठनमा छलफल, नविकरण, कोष संकलन र अभियानमा सहभागीता जनाइरहेका सदस्यहरूले अझै सक्रिय रुपमा अभियानमा लाग्ने बताएका छन् । शिविरमा सहभागी सबै सदस्यहरुले घरघरबाट चामल, तरकारी, नुन, तेल  संकलन गरी सामूहिक रूपम खाजा, खाना व्यवस्थापन गरेकाे जिल्ला भूमिअधिकार मञ्च रसुवाका अभियानकर्ता कल्पना आचार्यले बताए ।

सरस्वती न्यापाने

रसुवा, कालो गाउँले परिचित रसुवाको आमाछोदिङमो गाउँपालिका वडा नम्बर ३ गत्लाङका कृषकहरू बन्दा खेती गरेर मनग्ये आम्दानी भएपछि दङ्ग परेका छन ।

आमाछोदिङमो गापा उपाध्यक्ष चण्डिका तामाङ बताउछन् । गत्लाङ गाउँमा ५ सय घरधुरी रहेका छन् । यहाँका सवै जना कृषि पेशामा रहेका छन् र वन्दा खेति सवै गाउँले नै गरेका छन । वन्दा फलेपछि असोजको दोस्रो हप्तादेखि कार्तिक महिना भरि सिजन भएकोले यो समयमा एक घरधुरी ले ५० हजारदेखि ३ लाख रूपैयाँसम्म लिन्छन ।

अर्को स्थानिय होमस्टे सन्चालक तथा वन्दा खेति गर्ने कृषक फुर्पु सिङगि तामाङले भने यहाँका ९९ प्रतिशत मानिसहरू कृषिमा लागेका छन । उनीहरू सवैले वन्दा खेति लगाएका छन ।असोज दोस्रो हप्तादेखि कार्तिक महिनासम्म अत्यधिक बजारमा माग हुने र चितवन,नारायणघाट,काठमाडौ,धादिङ,रसुवा सम्म हुनेछ । ३० देखि ५० केजि सम्मको वोरामा राखेर आईचर मा हालेर सप्लाए हुन्छ ठेकेदार नै वारिमा आईपुग्छन । सिजनमा उनीहरूले करिव ५० लाख आम्दानी गर्छन ।

गत्लाङमा आलु खेति सोचे भन्दा राम्रो हुन नसकेपछि पुरै गाउँले वन्दा खेति गरेपछि नसोचेको व्यापार भएको अर्को कृषक सुर्य तामाङले बताए । कालो गाउँ ले परिचित यस ठाउँमा आलुको प्रख्यात गाउँ हो । यहाँ सिमि फल्ने ठाउँ पनि हो ।जलवायु परिवर्तन हो या के भएर हो यो वर्ष सोचे जस्तो आलु र सिमि फलेन तर बन्दा वाट सन्तोषजनक व्यापार भएको अर्का समाजसेवी,होमस्टे सन्चालक अविनाश तामाङले बताए ।

गाउँपालिकाले कालो गाउँलाई कालो गाउँ जिबित राख्न विषेश पहलहरू गरिरहेको र यहाँको विशेष काम गरहेको पालिका प्रमुख वुचुङ तामाङले बताए । २०७२ सालको भुकम्पका कारण क्षति भएको पाङलिकको काठले वनेको एकै किसिमको छाना एउटै बाल बाट लहरै बनेको पर्खाल युनिक रहेको गत्लाङ गाउँ रङिगविरङगि भएर कुरूपनै बनेपछि पालिकाले यसलाई पहिलेकै जस्तो कालो छानाको लागि विशेष पहल गर्ने छ ।

यहाँ विशुद्ध तामाङ बस्ति रहेको छ। धर्म संस्कृति र परम्परा आफ्नै रहेको छ । अर्गानिक खाना पाईने ठाउँ आन्तरिक तथा वाह्य पर्यटकका लागि आर्कषणको ठाउँ रहेको छ । वन क्षेत्रमा पर्ने यस ठाउँ टिपिकल गाउँ हो । यस ठाउँमा धार्मिक स्थल पार्वतीकुण्ड समेत रहेको छ । र गोल्जुङ वेसिमा मल्ल कालिन दरवार र भिमसेनको मन्दिर समेत रहेको छ ।

रसुवा, नेपालको बागमती प्रदेश अन्तर्गत नुवाकोट,सिन्धुपाल्चोक, धादिङ र चीनको स्वशासित क्षेत्र तिब्बत संग सिमाना जोडिएको विविध सम्पदाले भरिपूर्ण रसुवाको कालिका गाउँपालिका वडा नम्बर दुई मा रहेको धैबुङकोटको ऐतिहासिक महत्व रहेको छ ।

त्यस गाउँका मानिसहरुको भनाई अनुसार गोसाईकुण्ड जाने तीर्थयात्रीलाई दही दिने प्रचलनबाट यस ठाउँको नाम दहीघुम रहयो र पछि दही घुमको अपभ्रंस भएर नै धैबुङ रहन गयो पृथ्बी नारायण शाहको राज्य एकीकरणका क्रममा युद्घ व्यवस्थापन का लागी कोतघर बनाइएको र त्यही समय देखि गोरखाबाट गोरखनाथको मूर्ति टाउको मा बोकेर गोसाईकुण्डमा स्नान गराई सो मृर्तिलाई गोरखा नै पु¥याउने चलन रहेको हो ।

२०३२ साल भन्दा अघि धैबुङ लगाएतका ठाउँहरु नुवाकोटमा रहेका थिए ।बेलकोट मालकोट, धुवाकोट,भैरमकोट,कालिकोट सल्यानकोट,सिमलकोट,प्यासकोट र धैबुङकोट मिलेर नुवाकोटको नामाकरण भएको हो ।

नुवाकोट नामाकरण हुदाँ धैबुङकोट नुवाकोटमा रहेको २०३२ सालमा बेत्रावती सिमाना राखी रसुवा सिमाङकन गरिएको ऐतिहासिक पक्ष र विभिन्न दस्ताबेजहरु पाईन्छ । नुवाकोट हुदाँ यस ठाँउलाई रामकाली गाउँ पश्चायतको नामले चिनिन्थ्यो । बेत्रावतीमा रहेको राममन्दिर धैबुङमा रहेको कालिका मन्दिरको संयुक्त नामलाई समावेश गरी रामकाली नामकरण गरिएको भन्ने भनाई रहेको छ ।

रामकाली हुदाँ हाल नुवाकोटमा रहेको केराधारी,मभीर, कुवापानी लगायतका ठाउँहरु रसुवामा नै पर्दथ्यो भन्ने भनाईहरु छन , पछि पुन संरचना बन्दा रसुवाको बेत्रावतीको भाग रामकाली गाउँ पश्चायतमा रहेको थियो । आज पनि विभिन्न कागजात र दस्तावेजहरुमा साविकको धैबुङ गाविसलाई जिबजिबे निलकण्ड भनेर उल्लेख गरेको पाईन्छ । धैबुङकोटको ऐतिहासिक महत्व रहेको भए पनि अहिले प्रचार प्रसार नहुँदा गुमनाम बनेको छ ।

राजा पृथ्बी नारायण शाहले राज्य एकिकरणको समयमा यस भुभागमा आउँदा आफुसंग आएका भाई भारदारलाई बाली(कुत) उठाएर खाने गरी केही भुभाग  उनीहरुको नाममा दर्ता गराएका थिए । भन्ने भनाई रहेको छ । हालसम्म त्यही जमिन बिर्ताबालाहरुको नाममा रहको पाईन्छ ।

साविकको धैबुङ गाविस हाल कालिका गाउँपालिका कालिकास्थानको चिउरी बोट नजिकै बनेको कोतघरमा गाउँबाट कोदो उठाउने र रोटी खाएर पुर्खाले तिब्बत सँग लडाई लडेका थिए भन्ने किंबदन्ती रहेको छ । सत्कार सहित खानामा दही र पानी पर्दा ओढ्नकाे लागि घुम दिइने चलन थियो । त्यतिबेला देखिनै यस ठाउँ दही र घुमको रुपमा प्रख्यात हुदै गयो पछि पनि गोसाईकुण्ड जाने प्राय: मानिसहरुलाई ओढन घुम नभएपछि दही खुवाएर पठाईन्छ । १५ सय १४ वर्गमिटरमा फैलिएको रसुवा जिल्लामा नेपालीहरुको पबित्र तथा पर्यटकीय खण्ड बेत्रावती उत्तरगयाधामदेखि विभिन्न ऐतिहासिक, सास्किृतिक धार्मिक तथा विभिन्न स्थलहरु देख्न सकिन्छ ।

 बेलकोट, मालकोट, धुवाँकोट, भैरमकोट, कालिकोट, सल्यानकोट, सिमलकोट, प्यासकोट र धैबुङकोट मिलेर नुवाकोटको नामकरण भएको थियो । २०३२ सालपछि जिल्ला पुनर्संरचना गर्दा नुवाकोटको केही भाग रसुवा र धादिङमा र रसुवा र धादिङका केही भाग नुवाकोटमा परेको थियो । 

पृथ्वीनारायण शाहको राज्य एकीकरणका क्रममा युद्ध व्यवस्थापनका लागि कोतघर बनाइएको र त्यही समयदेखि गोरखाबाट गोरखनाथको मूर्ति टाउकोमा बोकेर धौबुङ हुँदै गोसाइँकुण्डमा स्नान गर्न लैजाने र ल्याउने चलन रहेको थियो । अहिले पनि गोरखनाथको मूर्ति गोसाइँकुण्ड मेलामा टाउकोमा जोगीहरूले बोकेर हिँडेर आउने गर्छन् ।