विजिली जोङ्ग वरिपरि फोहोर गर्ने, मासु पोल्ने लसुन, सिस्नु बनाउने जाँड रक्सी खाने जस्ता गतिविधि गर्न नहुने र महिलाहरु ढुङगा माथि चढ्न नहुने विश्वास समेत् रहेको छ । यस्तो कार्य अनिष्ठ हुने विश्वास पनि गरिन्छ ।

लाङ्बु गाउँको सिरानमा अवस्थित विजिली जोङ्गको उत्पत्ति कसरी भयो भन्ने धार्मिक कथन जोडिएको छ । जुरेढुङ्गा अर्थात् सिप्पुङ, सरमथलीकी निर्कुभूमे र विजिली जोङ्गको जोडिएको धार्मिक कथन यसप्रकार छ ।

कथन अनुसार बिजिली जोङ्ग सरमथलीकी निर्कुभूमेकी छोरी हुन् ।उनलाई सिप्पुङ अर्थात् जुरेढुङ्गाले औधी मन पराउँथे तर हाल बिजिली जोङ्गको नामले परिचित निर्कुभूमेकी छोरीले मन पराएकी थिईनन् सिप्पुङलाई । तर पनि सिप्पुङको अनुरोधमा आफ्नी छोरी निर्कुभूमेले सिप्पुङलाई दिन राजी भए ।

बाजागाजासहित धूमधामले विवाह सम्पन्न भयो, भित्र्याउन ल्याई नपुर्‍याउँदै विजिलीनामक चराले सुनको डोरी चुँडाल्दिएसँगै यहाँ बेहुली र जन्तीहरू खस्न पुगेका हुन् भन्ने कथन रहेको छ ।यही विजिली जोङ्गको वरपर रहेका ढुङ्गाहरू  जन्ती हुन् भनिएको छ ।

सायद सिप्पुङलाई  मन नपराउनुको कारण तिनै निर्कुभूमेकी छोरी विजिली जोङ्ग भएर आकर्षण गरिरहेको छ जनजनलाई पनि भन्न मिल्छ ।

स्थानीयहरूका अनुसार  विजुली जोङ्ग नजिकै तबु थुङबा अर्थात् घोडा ढुङ्गा पनि रहेको छ । पुर्वपट्टि लाम्राङ ढुङ्गा अर्थात देवताको बारी पनि रहेको छ । पूर्वपट्टि ६० मिटर जति गहिरो लामो सुरुङ रहेको छ । पश्चिमपट्टि सत्य युगको बेला देवताहरुले स्थानीयहरूलाई विवाह ब्रतबन्धको लागि भाडाकुँडा दिने गरेको भन्ने कथन छ । बार तिथि नमिलेका समयमा भाँडाकुँडा प्रयोग गरे वा समयमा भाडाकुँडा फिर्ता नगरेका कारण देवता रिसाएर सो कार्य बन्द भएको भन्ने कथन पनि सुनिदै आएको छ ।
विजुली जोङ्ग नजिकै गोमन साप आकारको ढुङ्गा छ । उक्त ढुङगा वरपर समयसमयमा नाग निस्केर डुल्ने गरेको पाइन्छ स्थानीय बताउँछन् । उक्त साप जोसुकै व्यक्तिले देख्न नसकिने तर भाग्यमानी व्यक्तिले मात्रै देखिने जनविश्वास छ ।

विजिली जोङ्ग वरिपरि फोहोर गर्ने, मासु पोल्ने लसुन, सिस्नु बनाउने जाँड रक्सी खाने जस्ता गतिविधि गर्न नहुने र महिलाहरु ढुङगा माथि चढ्न नहुने विश्वास समेत् रहेको छ । यस्तो कार्य अनिष्ठ हुने विश्वास पनि गरिन्छ ।

उक्त स्थानमा पूजापाठ गर्दा औशी, पूर्णिमामा गाईको दुध हालेर झाक्रीद्वारा पूजापाठ गर्ने गरेको र पौष शुक्ल पूर्णिमाको दिनमा मेला लाग्ने गर्दछ ।
मेलामा लामा, झाँक्री, स्थानीय कला संस्कृतिको प्रदर्शन तथा नाँचगान गर्ने गरिन्छ । उक्त मेलामा लाङबु, आरुखर्क थाङदोर, सिम्बन्दी, यार्सा, लार्च्याङ, सर्स्यु, घोर्मु, बासभन्ज्याङलगायतका स्थानबाट नाँचगानसहितको टोली आउने गर्दछ ।

गाउँको रक्षा गर्न, आफ्नो मनोकांक्षा पुरा गर्न रोग, बाढी पहिरोबाट दुख नपाउन मेला तथा पूजा गर्ने गरेको छ । संरक्षण तथा पदमार्ग सुधारका कार्यहरू पर्खिबसेको छ विजिली जोङ्ग ।

सन्दर्भ स्रोत : सरस्वती न्यौपाने, धुन्चे । SailungOnline

जुरेढुङ्‌गा अर्थात् सिप्पुङको परिचय

रसुवा जिल्लाको नौकुण्ड गाउँपालिका वडा नं ६ मा रहेको जुरेढुङ्गा मनोरम स्थलमध्येको एक हो । लोकिल-सिपाङ पदमार्ग अन्तर्गत् पर्ने यो स्थान  पछिल्लो समय आन्तरिक पर्यटकहरूको रोजाईमा पर्दै आएको छ । पासाङल्हामु राजमार्ग कालिकास्थान-गोम्बोडाँडा वा स्याउबारीबाट ३ घण्टाको पैदल यात्रामा सहजै यस स्थानमा पुग्न सकिन्छ । भूमेस्थान वा सानोआलेसम्म सडक सवारीको प्रयोग गरेर पनि यस स्थानमा सजिलै पुग्न सकिन्छ । 

स्थानीय भाषामा सिप्पुङ पनि भनिन्छ यसलाई । गोरूको जुरोजस्तो भन्ने अर्थ रहेको छ सिप्पुङको । यहाँबाट विकसोन्मुख पर्यटन पदमार्गको रूपमा रहेको नौकुण्ड ताल पनि पुग्न सकिन्छ । सूर्योदय, सूर्यास्त तथा भूधरातलको मनोरम दृश्यावलोकनका लागि एकपटक यस स्थानमा पुग्नै पर्छ । मौषम सहज भएको अवस्थामा काठमाण्डौंसम्मको दृश्य पनि देख्न सकिन्छ ।

यहाँबाट कान्छ्याम्बा खर्क, नचोक, बक्सार, परालथला हुँदै नौकुण्ड-गोसाइँकुण्डसम्मको यात्रा तय गर्न सकिन्छ । आवासको सुविधा नरहेको भए पनि यहाँ चौंरी, भेडा गोठहरूमा सामान्य किसिमले वास बस्न भने पाईन्छ । 

जुरेढुङ्‍गा अर्थात् सिप्पाको चुचुरोबाट देखिने वस्तीहरू

सिप्पा अर्थात् सिप्पुङलाई भू-उपग्रहको एक अंशको रुपमा बुझ्ने गरिन्छ । जुरेढुङ्गाभन्दा दक्षिण-पूर्वतर्फ लाङ्बु गाउँको सिरानमा अवस्थित बिजिली (बिजुली) ढुङ्गा र निर्कुभूमेसँग जोडिएको एक धार्मिक कथन समेत् रहेको छ ।

नौकुण्ड गाउँपालिका वडा नं १ मा पर्ने जुरेढुङ्गा २९८० मी. उचाईमा अवस्थित छ । यसको पुच्छारमा सिप्पुङ (सिपाङ) खर्क रहेको छ । यहाँ पदार्पण गरिसकेपछि नौकुण्डका वस्तीहरू थाङ्दोर, लाङ्बु, यार्सा, आरूखर्क, लार्च्याङटार, फाम्चेत, पार्‍याङ, चिलाउने गाउँ, पाटीखर्क, भञ्ज्याङडाँडा, सरमथली, सातधारे हिमाल र नुवाकोटका बोहोरे, कटुञ्जेदेखि ककनी, चिसापानीलगायतका वस्ती र डाँडाकाँडा हेर्न सकिन्छ । जुरेढुङ्गाको तलतिर रहेका वस्तीहरू हेर्दा लाग्छ कि हेलिकप्टरबाट हेरिहरेको छु ।

लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज क्षेत्रभित्र रहेको यस जुरेढुङ्गाको वरपर पनि थुप्रै खर्क र आकर्षक स्थलहरू रहेका छन् । चैत्र-बैशाखको समयमा यहाँ विभिन्न किसिमका लालीगुँरासहरू फुल्ने गर्दछन्, जुन् दृश्यले यहाँ आउने सबैलाई मोहित बनाउँदछ । नजिकको वा १ दिनमात्र समय छुटाएर रसुवा-नुवाकोट तथा काठमाण्डौंदेखि नै यहाँको यात्रा तय गर्न सकिनेछ । लोपोन्मुख रेडपाण्डा (रातोहाब्रे) को यहाँ वासस्थान रहेको छ । ठूलाठूला गगनचुम्बी गुँरास, खस्रु, गोब्रेसल्लाहरू रहेका छन् ।

सिप्पा अर्थात् सिप्पुङलाई भू-उपग्रहको एक अंशको रुपमा बुझ्ने गरिन्छ । जुरेढुङ्गाभन्दा दक्षिण-पूर्वतर्फ लाङ्बु गाउँको सिरानमा अवस्थित बिजिली (बिजुली) ढुङ्गा र निर्कुभूमेसँग जोडिएको एक धार्मिक कथन समेत् रहेको छ ।

जुरेढुङ्गालगायत बिजिली ढुंगाबाट समेत् परापूर्व कालमा विवाह, ब्रतबन्धलगायतका शुभकार्यका लागि आवश्यक भाडाकुँडा पाईने गरेको किंबदन्ती रहेको छ भने पछि भाडाकुँडा प्रयोग पश्चात् सफा गरेर एकदिनमै त्यहाँ पुर्‍याईदिनु पर्नेमा भोलिपल्ट पुर्‍याईदिएकोले सिप्पा देवता रिसाएर  पछिल्लो समयमा भाडाकुँडा नदिन थालिएको भन्ने स्थानीयको भनाई रहेको छ।

जुरेढुङ्‌गा अर्थात् सिप्पुङ वरपरको मुख्य मुख्य आकर्षणहरू

• ३२ भन्दा बढी प्रजातिका लालीगुँरासहरू
• ठूलाठूला गगनचुम्बी गुँरास, खस्रु, गोब्रेसल्लाहरूको मनोरम घना दृश्यावलोकन
• जंगली जनावर, चरा अवलोकन
• तामाङ भेषभूषा र संस्कृति
• मनोरम वस्तीहरूको दृश्यावलोकन
• सूर्योदय र सूर्यास्तका दृश्यावलोकन
• चौंरी, गाई भेडा गोठ र खर्कहरू
• पिकनिक स्पटहरू
• कृषि तथा तरकारी फार्महरू

कसरी पुग्ने जुरेढुङ्‌गा ?

१)      पासाङल्हामु राजमार्गको गोम्बोडाँडा- स्याउबारीबाट गैरीनागी, भूमेस्थान, लोकिल, सानोआले, दिलिङ हुँदै

२)      पासाङल्हामु राजमार्गको कालिकास्थान, घुम्तीबाट जिबजिबे, ज्याङलाङ, आहालडाँडा, गैरीनागी, भूमेस्थान, लोकिल, सानोआले, दिलिङ हुँदै

३)       नुवाकोटको बिदुरबाट नुवाकोट दरबार, चोकदे, लच्याङ, सरमथली, पार्‍च्याङ, लाङ्बु (बिजिली जोङ्ग) हुँदै

यसको अलावा बेत्रावतीबाट नौकुण्ड गापा, पार्‍च्याङ पुगेर पनि यस स्थानमा पुग्न सकिन्छ ।

• कुण्डको नाम : गोसाइँकुण्ड (Gosainkunda)
• तामाङ भाषामा : ग्यो, छोकर, ह्‍वे
• शेर्पा भाषामा : घ्यो
• तिब्बतीयन भाषामा : छो
• नेवारी भाषामा : शिलु
• अवस्थिति : वागमती प्रदेश, रसुवा जिल्ला, गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका, वडा नं ६ (साविक स्याफ्रु-५)
• अक्षांश : २८° ५' ००'' पूर्व
• देशान्तर : ८५° २४' ९६'' उत्तर
• उचाई : ४३८० मीटर (१४६०० फिट)
• क्षेत्रफल : १३.८० हेक्टर (०.१३८ वर्ग किमी)
• लम्बाई : ६२५.५५ मीटर
• चौडाई : ३०२ मीटर
• गहिराई : २६ मीटर
• पानीको आयतन : १४.७२० लाख घनमीटर
• प्रतिसेकेण्ड कुण्डमा आउने पानी : ३५ लिटर
• प्रतिसेकेण्ड कुण्डबाट बाहिर जाने पानी : ६० लिटर
• वरपरका अन्य प्रमुख कुण्डहरू : भैरवकुण्ड, सरस्वती कुण्ड, आमाकुण्ड, चन्द्रकुण्ड, सूर्यकुण्ड, रक्तकुण्ड, क्योम्युहो कुण्ड, दुधकुण्ड, गणेशकुण्ड, बतासकुण्ड, नौकुण्ड